314 Dong Thien community hall and temple

Đình, đền Đông Thiên

sông Hồngthời Lê trung hưngquận Hoàng Mai

Đình Đông Thiên có từ năm 1471, thờ vua Champa Nha Cát. Đền Đông Thiên thờ công chúa Nguyệt Nga. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1990). Vị trí: ngõ 200 Vĩnh Hưng, XVRH+3J Hoàng Mai, Hanoi, Vietnam. Cách Ga Hà Nội: 6,5 km (hướng 5h). Trạm bus lân cận: Đd chùa Phúc Khánh Vĩnh Hưng (xe 106), 620 Nguyễn Khoái (48)

Lược sử

Thời Trần, thành Thăng Long đã ba lần bị quân Champa tàn phá. Sang thời Lê, tháng 8 năm Canh Dần (1470), vua Champa đem 10 vạn quân thủy bộ đánh úp Châu Hóa (Thừa Thiên). Vua Lê Thánh Tông bèn soạn Bình Chiêm Sách, công bố 10 điều tất thắng và 3 điều đáng ngại rồi tự dẫn đại binh vào nam bình định cả kinh đô Vijaya. Tháng 5, vua về đến Thăng Long. Sau khi tổ chức mừng thắng lợi và tế lễ ở Thái Miếu, vua xuống chiếu: phàm tù binh bắt được, hiện giam ở đâu thì cho lệ thuộc ở đó. Tại những nơi đất công còn hoang dã thì cho tù binh khai phá để trồng cấy mà sinh sống.

Huyện Thanh Đàm (sau đổi là Thanh Trì) bấy giờ có vùng đất màu mỡ, tù binh người Champa đã tới lập nghiệp tại đây. Nhà vua cho họ lập đền thờ vua cũ là Nha Cát và công chúa Nguyệt Nga vợ ngài cũng được phối thờ tại đó; lại đặt tên đất ấy là Vĩnh Hưng Trang. Đến năm 1740, vua Lê Hiển Tông lên ngôi, lấy niên hiệu Cảnh Hưng, do húy kỵ nên Vĩnh Hưng Trang phải đổi thành xã Vĩnh Tuy.

Giếng đình Đông Thiên. Photo NCCong ©2015

Xã Vĩnh Tuy trước kia gồm 5 thôn: Thượng, Đoài, Tân Khai, Đông Thiên, Trung Lập. Năm 1956, thôn Trung Lập nhập về xã Lĩnh Nam. Năm 1982, thôn Đoài nhập vào nội thành để lập phường Vĩnh Tuy, thuộc quận Hai Bà Trưng. Ngày 1-1-2004, quận mới Hoàng Mai được thành lập, xã Vĩnh Tuy trở thành phường và lấy lại tên cổ Vĩnh Hưng. Dân số hiện có hơn 32.000 người sống trên diện tích 175 ha.

Đình của 5 thôn nói trên đều thờ một vị vua Champa là Nha Cát và bên cạnh có đền thờ vợ ngài là công chúa Nguyệt Nga, dân quen gọi là đền Mẫu. Trên nền ngôi đền thờ vua Nha Cát nhân dân thôn Đông Thiên đã dựng đình làng, đề tên chữ Hán “Phúc Khánh Từ”. Ngày 9-1-1990 Bộ Văn hóa và Thông tin đã xếp hạng đình và đền Đông Thiên là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Sân đình Đông Thiên. Photo NCCong ©2015

Kiến trúc

Tọa lạc trong một khuôn viên rộng, đình và đền Đông Thiên quay về phía tây-bắc. Năm 2000, nhân dịp kỷ niệm 990 năm Thăng Long — Hà Nội, UBND thành phố đã đầu tư 500 triệu đồng để dựng lại đình. Năm 2015 đình lại được trùng tu nâng cấp và vẫn giữ được phần lớn dáng vẻ kiến trúc thời Nguyễn với tòa đại bái 3 gian 2 chái. Bên trái sân đình có xây thêm một dãy nhà hữu mạc rất dài.

Cổng đình xây kiếu nghi môn tứ trụ với 2 cửa phụ, nhìn ra một giếng to, thành giếng bao quanh bằng đá xanh, có cầu ao. Bên tả đình là ngôi đền thờ Mẫu với tiền tế cũng 3 gian 2 chái, áp sát mặt sau tòa phương đình 2 tầng 8 mái. Trước sân còn có lầu Cô, lầu Cậu cũng 2 tầng 8 mái, đứng đối diện ở phía sau tượng Quan Âm (?) và hòn non bộ. Đình và đền đều được kết nối với hậu cung theo hình chuôi vồ. Bên phải sân đền là dãy tường gắn các bia ghi công đức.

Đền Đông Thiên. Photo NCCong ©2015

Di sản

Hiện nay, trong đình Đông Thiên vẫn giữ được nhiều cổ vật mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVII-XVIII. Đặc biệt có cỗ kiệu Ông và cỗ kiệu Bà; một bộ quán tẩy chạm trổ rất đẹp với hình 5 chim phượng và 9 con rồng uốn lượn ở các tư thế khác nhau cùng long mã đứng trên lưng rùa. Ngoài ra còn có 7 sắc phong thần của các triều Lê và triều Nguyễn.

Hằng năm tại đình diễn ra một lễ hội nhỏ vào ngày mùng 2 tháng Chín (âm lịch) và một lễ hội lớn vào ngày mùng 8 tháng Mười, trong dịp này còn có thi bơi chải trên sông Hồng. Đầu năm vào ngày mùng 1 và 2 tháng Hai, dân làng còn rước lễ vật về đình thôn Thượng tham gia hội vùng Vĩnh Hưng, mở đầu bằng lễ rước nước trên sông Hồng.

Di tích lân cận

©NCCong 2015, Dong Thien community hall and temple