223 Kim Son community hall and temple

Đình, nghè Kim Sơn

Lê trung hưngh.Gia Lâmsông Đuốngđình

Đình, nghè Kim Sơn có từ thế kỷ XVII. Thờ: 2 anh em sinh đôi Cao Điền, Cao Đỗ, tướng của Đinh Bộ Lĩnh. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1992). Vị trí: 2XHM+45, xã Kim Sơn, huyện Gia Lâm, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 17km (hướng 3h). Trạm bus lân cận: Đường vào di tích Kim Sơn trên QL17 (xe 52)

Lược sử

Làng Kim Sơn ngày nay thuộc xã Kim Sơn, huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội. Mảnh đất này có từ lâu đời và riêng trong hai thế kỷ XVII—XVIII đã sản sinh ra các danh nhân như Nguyễn Mậu Tài, Nguyễn Mậu Vận, Nguyễn Mậu Đại, Nguyễn Mậu Thịnh, Phạm Ích Khiêm v.v..

Dân làng dựng lên đình và nghè để thờ hai vị thành hoàng là anh em sinh đôi Cao Điền, Cao Đỗ đã có công giúp Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân, thống nhất đất nước. Tương truyền chính các thiên thần đã đầu thai vào gia đình ông Cao Trạch và bà Lê Thị, vốn là những người nhân đức nổi tiếng khắp vùng.

Cổng đình Kim Sơn. Photo ©NCCong 2015

Lớn lên giữa thời đất nước chia rẽ, nhân dân khổ cực vì loạn lạc, hai anh em nghe danh Đinh Bộ Lĩnh khởi binh ở động Hoa Lư bèn tìm tới xin theo. Nhờ tài năng và sức khỏe, lập tức Cao Điền được nhận vào ban văn, Cao Đỗ vào ban võ. Hai anh em đã nhanh chóng lập công lớn, dẹp yên 7 sứ quân, được vua ban thưởng rất nhiều. Sau đó họ trở về quê hương cùng binh sĩ lập doanh cư, chiêu mộ dân ly tán, khai khẩn ruộng bãi ven sông Đuống để cấy lúa và trồng dâu, chăn tằm, dệt cửi.

Kim Sơn trở nên trù phú, dân làng thấm ơn hai vị sâu đậm. Bỗng Champa xâm phạm bờ cõi, vua Đinh vời hai anh em về triều cho đem quân đánh lại. Chỉ một trận chớp nhoáng, giặc đã tan vỡ phải rút chạy về nước. Vua phong thưởng lớn, ban cho cả vùng làm thực ấp. Khi trở về Kim Sơn thì trời bỗng nổi giông tố, hai người cùng hóa. Từ đó dân làng lập đền thờ cúng, hàng năm mở hội vào ngày sinh và ngày mất của hai anh em.

Đình Kim Sơn. Photo ©NCCong 2015

Đình và nghè Kim Sơn được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng ngày 22-4-1992 là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Đường vào đình và nghè Kim Sơn đi ven một hồ nước vuông vắn. Nghi môn nhìn thẳng ra hồ, hơi chếch về phía tây-nam. Cổng giữa có hai trụ biểu cao, trên đỉnh đắp bốn con phượng chụm đuôi. Lồng đèn được đắp nổi tứ linh, mặt trước nghi môn có hai mảng chạm trổ trúc, mai, hoa, quả, kiếm, bút. Hai trụ thấp hơn đắp hai con nghê đối diện. Giữa sân đình mới xây thêm tam quan nội là một nếp nhà 3 gian để mở.

Đại đình rộng 3 gian 2 dĩ, cửa bức bàn bằng gỗ lim. Hậu cung gồm hai khám thờ, đặt đủ hai bộ bài vị thành hoàng và các đồ tự khí. Tất cả đều vừa được xây lại trên nền cũ theo kết cấu truyền thống hình chữ “Đinh”.

Nghè Kim Sơn. Photo ©NCCong 2015

Ngay bên tả ngôi đình là nghè Kim Sơn, tức đền thờ gốc của anh em Cao Điền, Cao Đỗ. Tương truyền đây chính là dinh của hai vị lúc sinh thời. Nghè xây theo kiểu hình chữ Nhị, gồm hai nếp nhà nhỏ 3 gian liên kết trong một không gian khép kín, hậu cung cũng đặt ban thờ thành hoàng. Hai cây đại lớn che đầu hồi nhà tiền tế, phía trước nghè cũng có sân và cổng riêng, dù quy mô khiêm tốn hơn đình.

Di sản

Ngày nay trong đình Kim Sơn còn lưu giữ 17 sắc phong của các triều đại phong kiến từ thời Lê trung hưng đến thời Nguyễn. Những di vật khác như hương án, bài vị, long ngai đều được chạm khắc tinh tế với rất nhiều hình tượng chim muông, hoa lá, mây sóng... mang đậm phong cách nghệ thuật thế kỷ XVII—XVIII. Các cỗ kiệu rồng được tạo tác vào thế kỷ XIX. Đặc biệt có cổ vật từ thế kỷ XV gồm hai pho tượng phỗng bằng gỗ. Các tấm bia đá và nhang án đá có kích thước lớn cũng còn nguyên vẹn.

Hồ làng Kim Sơn. Photo ©NCCong 2015

Bức cửa võng của nghè Kim Sơn có bốn chữ lồng trong khung vuông. Chính giữa y môn là một vòng xoắn thay cho mặt trời, biểu thị 3 yếu tố tạo nên thế giới: thiên, địa, nhân. Nghệ thuật này gợi nhớ hình dáng tòa tiền bái ở Văn miếu Quốc tử giám Hà Nội có niên đại thế kỷ XVII.

Di tích lân cận

©NCCông 2015-2021, Kim Son community hall and temple