Chùa Quán La (Khai Nguyên Tự)

Chùa làng Xuân La được xây vào thời Lê trung hưng trên nền một quán đạo Giáo có từ thế kỷ VIII. Tên chữ: Khai Nguyên Tự. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1992). Vị trí: ngõ 38 Xuân La, P. Xuân La, 3RC4+65, Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 7,7km (hướng 11h). Trạm bus lân cận: KĐT Ciputra phố Nguyễn Hoàng Tôn, hoặc Ngõ 38 phố Xuân La.

Lược sử

Phường Xuân La được thành lập năm 1995 từ xã Xuân La gồm 4 làng: Quán La Xã, Quán La Sở, Xuân Tảo Sở, và Vệ Hồ. Trong xã có làng Quán La Xã, tên cổ là đỗng Dà La, một vùng đất có nhiều gò cao ở phía tây hồ Tây. “Đỗng” là một từ Hán-Việt chỉ vùng đồng bằng có gò đất, dân ta quen gọi là “Động”. Cho đến thế kỷ X, từng có sông Thiên Phù chảy qua bến Lâm Ấp ở Dà La, phía bắc thông ra sông Hồng ở bến Nhật Tân, phía nam nối với sông Tô Lịch ở vùng Kẻ Bưởi. Dân Dà La thời đó đông đúc, có nghề trồng lúa, đánh cá và buôn bán. Đầu thế kỷ XI, sông Thiên Phù bị lấp hoàn toàn, đỗng Dà La mới mất vị thế giao thông quan trọng.

• Sân trước chùa Quán La. Panorama ©NCCong 2014

Vào đời vua Đường Minh Hoàng, niên hiệu Khai Nguyên, thứ sử Quảng Châu là Lư Hoán sang giữ Giao Châu, đóng quân lập phủ ở Dà La, đổi tên đỗng Dà La thành thôn An Viễn. Đạo Giáo thời đó đang phát triển, Lư Hoán cho dựng quán Khai Nguyên trên gò Thất Diệu để thờ thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Về sau thôn An Viễn lại đổi theo tên quán thành thôn Khai Nguyên, dân quen gọi nôm na là làng Quán La. Trên gò nay vẫn còn cây thị hơn nghìn tuổi, được gắn biển “Cây di sản Việt Nam”.

Cổng cũ chùa Quán La

Quán Khai Nguyên suốt mấy trăm năm từng có nhiều đạo sĩ tới tu luyện trước khi đạo Giáo suy thoái. Thời Lý, các vị vua đóng đô ở Liễu Giai gần đó nên thường đến thăm. Vào đời vua Trần Dụ Tông (1341-1369), nhà sư Vân Thao cho trùng tu quán rồi đổi thành chùa, đặt tên là An Dưỡng Tự. Về sau, do mạt pháp, sư bỏ đi nơi khác, chùa An Dưỡng bị hoang phế, dân chuyển làm miếu thờ Sơn thần, nay vẫn còn dấu tích ở trước cổng đình Quán La.

• Sân sau chùa Quán La. Panorama ©NCCong 2014

Đến cuối thế kỷ XVII, dưới thời Lê trung hưng, chùa mới được dựng lại trên một khoảnh đất bằng phẳng cạnh đình Quán La gần gò Thất Diệu và đổi tên là Khai Nguyên Tự. Cổng chính nhìn về hướng nam, nay bị nhà dân che khuất cho nên chùa mở cổng ngách ra ngõ 38 Xuân La ở phía đông, dưới một gốc đa cũng được gắn biển “Cây di sản Việt Nam”. Sau cổng này có một ngõ nhỏ dẫn khách qua khu vườn nhiều cây cối vào sân tiền đường.

Tiền đường chùa Quán La. Photo ©NCCong 2022

Ngày 03-01-1992, chùa Khai Nguyên được xếp hạng Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Chùa đã được trùng tu vào đầu thế kỷ XXI, trang trí đơn giản, ít cửa võng, mặt bằng xây dựng theo kiểu “nội Công ngoại Quốc”. Tiền đường 7 gian, thượng điện 3 gian cao ráo, lại có cửa ngách tạo sáng và hai dãy hành lang dài nối xuống hậu đường. Bên tay trái và phía sau là khu nhà Tổ, nhà Mẫu, nhà Tăng nhìn qua sân ra hồ bán nguyệt có kè đá và cầu sắt bắc ngang, ở giữa cầu dựng tượng Quán Thế Âm Bồ tát bằng cẩm thạch trắng toát. Phía tây bắc chùa là khu phụ và một vườn cây nữa, diện tích khá rộng.

Di vật

Tại chùa Khai Nguyên và đình Quán La Xã còn lưu giữ được 18 đạo sắc phong và 11 bia đá cổ ghi chép việc tu sửa, tôn tạo; sớm nhất là đạo sắc năm Thịnh Đức nguyên niên (1653). Trong chùa có quả chuông khắc tên “Khai Nguyên Tự chung”, được đúc vào tháng Chạp năm Thiệu Trị nguyên niên (khoảng đầu 1842), sau khi quả chuông đúc năm Nhâm Thân niên hiệu Chính Hòa (1692) bị thất lạc.

Phật điện chùa Quán La. Photo ©NCCong 2014

Trong chùa còn có một cuốn sách gỗ (mộc thư) đề 3 chữ “Khai Nguyên Tự" và tấm bia niên hiệu Thái Đức 11 triều Tây Sơn (1778) nói về quá trình tu bổ chùa.

Bên dưới các pho tượng Phật Tam Thế, ở tầng thứ 5 giữa chính điện có bày tượng Quán Thế Âm thiên thủ thiên nhãn ngồi phía sau các tượng Cửu Long và Tuyết Sơn đầu quấn khăn, lưng khoác vải. Tại hai đầu hồi tiền đường còn có nhiều bức tượng nhỏ nằm trong các động đá. Ngoài các tượng thường thấy trong chùa như tượng Đức Ông, Thánh hiền, Hộ pháp, Thập điện Diêm vương và bộ tượng Mẫu, lại có một pho nữa được cho là tạc hình vua Đường Minh Hoàng vốn là tín đồ đạo Lão.

Di tích lân cận

• Chùa Tảo Sách (Linh Sơn Tự): số 386 phố Lạc Long Quân.
• Chùa Trích Sài (Thiên Niên Tự): góc ngã phố Xuân La—Lạc Long Quân.
• Chùa Vạn Niên: số 364 phố Lạc Long Quân.
• Đền Sóc Xuân La: 3R84+XG, 34 Ngách 38/58 Xuân La.
• Đình Quán La: ngõ 38 Xuân La.

167 Quan La pagoda ©NCCong 2014-2019