189 Vu Thach pagoda

Chùa Vũ Thạch (Quang Minh Tự)

hồ Hoàn Kiếmthời Nguyễnquận Hoàn Kiếm

Chùa Vũ Thạch tương truyền có từ thời Lý. Tên chữ: Quang Minh Tự. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1986). Vị trí: ngõ chùa Vũ Thạch, 2VG2+2Q, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 1,4 km (hướng 3 h). Trạm bus lân cận: 24A Bà Triệu (xe 09B, 31), 37 Hai Bà Trưng (02, 08B, 08BCT, 09ACT, 34, 36, 40)

Lược sử

Tương truyền chùa Vũ Thạch khởi dựng từ thời nhà Lý, xưa vốn ở bên hồ Tả Vọng (là một phần của hồ Hoàn Kiếm nhưng sau này bị lấp). Văn bia trùng tu vào năm Tự Đức thứ 10 (1857) cho biết chùa có tên chữ Quang Minh Tự. Chùa được dân quen gọi theo tên làng Vũ Thạch, nơi trước kia có ngôi trường danh tiếng của cử nhân Nguyễn Huy Đức (1824—1898) đã từng đào tạo được nhiều môn sinh tài giỏi trên đất Hà thành.

Văn bia trong chùa cho biết trải qua mấy trăm năm chùa đã được trùng tu nhiều lần, tuy nhiên không tả rõ hình dáng thay đổi thế nào. Cuối thế kỷ XIX cổng tam quan cũ của chùa bị phá khi thực dân Pháp mở rộng các tuyến phố Hàng Bài, Tràng Tiền cùng với việc lấp mọi ao hồ từ phố Hàng Khay trở xuống phía Hàng Chuối. Sang thế kỷ XX, làng Vũ Thạch đã hoàn toàn đô thị hóa và đất chùa bị lấn chiếm dần; chỉ còn một lối đi hẹp gọi là ngõ chùa Vũ Thạch mà cổng ngõ mang số 13b Bà Triệu. Năm 1995, Ni sư Thích Đàm Thuận đã hưng công đại tu và định hình ngôi chùa như ta thấy bây giờ [1].

Cổng đình và ngõ chùa Vũ Thạch. Photo ©NCCong 2014

Kiến trúc

Từ ngõ 13b Bà Triệu vào sâu chỉ mấy chục bước, du khách đi qua cổng chùa sẽ thấy một sân hậu nhỏ nền thấp, bên trái là mặt sau của tầng một ở dưới chùa chính, còn bên phải là mặt tiền của hậu đường gồm có nhà Tổ ở dưới điện Mẫu. Nhà Tổ cũng hơi thấp, bao gồm 3 gian 2 dĩ, gian giữa đặt ban thờ tượng các vị sư qua nhiều năm trụ trì đã viên tịch, hai gian bên dùng để tiếp khách.

Điện Mẫu nằm ở trên tầng 2 của nhà Tổ. Du khách lên bái Mẫu Liễu Hạnh và các Mẫu khác theo cầu thang chính nằm ở cuối sân hậu, bên cạnh một ngôi tháp. Lối đó đi qua sau lưng chùa và những bậc thang tiếp theo đưa khách lên cao rồi rẽ trái theo hành lang đi về phía tây nam. Gian giữa có khám thờ Tam Tòa Thánh Mẫu ở trên, dưới là Ngũ vị quan ông. Hai bên có Ban Sơn Trang và Ban Trần Triều.

Trong hậu đường chùa Vũ Thạch. Photo ©NCCong 2014

Chùa nằm ở trên tầng 2 của tòa nhà phía trước điện Mẫu. Tầng dưới là một căn phòng rất rộng, thường dùng để hội họp và tổ chức tiệc chay. Nền và trần đều thấp, lại có nhiều cột chống. Đi qua tầng này du khách sẽ bước ra sân trước của ngôi chùa cũ nối với vườn cây đã bị thu hẹp. Bên trái sân là ngôi tháp mộ cổ, bên phải là bậc thềm rộng dẫn lên tầng 2. Tại đây tòa tiền đường kết nối với hậu cung theo hình chuôi vồ, mặt quay về phía đông bắc.

Di vật

Tại chính điện của chùa Vũ Thạch, các pho tượng Phật giáo được thiết đặt đầy đủ Ngoài những tấm bia, tháp mộ và hệ thống chuông, tượng trong chùa, các ban thờ đều được trang trí với những cửa võng sơn son thiếp vàng, chạm khắc cầu kỳ và bày kèm những đồ tế khí được chế tác tinh xảo.

Tiền đường chùa Vũ Thạch. Photo ©NCCong 2014

Lại có các bức hoành phi đề:
— “Đức hợp vô cương” (Dịch nghĩa: Đức lớn vô biên)
— “Vạn dân hoá dục” (Nuôi dạy muôn dân)
— “Tứ hải bình mông” (Che chở bốn biển)
— “Thánh tức Thiên” (Thánh tức trời).

Một số câu đối chữ Hán treo trên các cột có lời hay ý đẹp, như:
Thượng đế uỷ thần quyền chẩm đãi sơn hà duy bả ác
Hạ dân triêm đức trạch, chấm lăng phong vũ ngưỡng bình mông
(Thượng đế trao thần quyền, một giải non sông gìn giữ / Dân lành mang ơn đức, ngàn trùng mưa gió chở che).

Trong tiền đường chùa Vũ Thạch. Photo ©NCCong 2014

Hoặc:
Thánh đức nguy nhiên cao Bắc đẩu / Thần công hách nhĩ chấn Nam thiên
(Thánh đức cao vời như Bắc đẩu / Thần công chói lọi cả trời Nam).
Và:
Dữ Phật vi lân, tuệ chúc quang khai thành bất dạ
Đại thiên hành hoá, đức phong phổ biến hải vô ba
(Với Phật ở trên, đuốc rực hào quang đêm toả sáng
Thay trời giữ đạo, quạt mầu gió thuận biển bình yên).

Chùa Vũ Thạch được Bộ Văn hóa—Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào năm 1986.

Sân thượng chùa Vũ Thạch. Photo ©NCCong 2014

Di tích lân cận

NCCông 20-20, Vu Thach pagoda

[1] Ni sư Đàm Thuận (1930—2001), thế danh Tiết Thị Kim, người Nam Định, hồi nhỏ tu ở chùa Cầu (Bắc Giang) thuộc sơn môn Vĩnh Nghiêm. Năm 1945 về Hà Nội tu tập tại các chùa Vân Hồ, Bà Đá. Năm 1957 trụ trì chùa Vũ Thạch. Trước Ni sư có một vị sư Tổ nổi tiếng là Thích Thanh Tường (1858—1936), thế danh Đinh Xuân Lạc, được mai táng trong chùa tại Linh quang diệu quang tháp.