73 Ancient Royal Palace & Ha Noi Citadel

Khu di tích Hoàng thành Thăng Long—Hà Nội

quận Ba Đìnhthànhthời Lý

Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới. Xếp hạng: Di tích quốc gia đặc biệt (2007). Vị trí: số 19c phố Hoàng Diệu, 2RMQ+FJ, Q. Ba Đình, TP Hà Nội. Cách Ga Hà Nội: 1,3km (hướng 11h). Trạm bus lân cận: Đối Diện Tượng Đài Bắc Sơn (xe 22a, 45, 50)

Giới thiệu

Tổng diện tích của di tích chiếm gần 2 ha, chưa kể phần ở dưới khu Nhà Quốc hội. Đây là nơi minh chứng lịch sử 13 thế kỷ của các chính quyền Việt Nam xưa kia, trong đó có 1000 năm phát triển văn hóa độc lập ở Thăng Long—Hà Nội. Hiện nay bộ phận ngầm trong lòng đất (với cổng vào ở số 18 phố Hoàng Diệu) trưng bày các di tích khảo cổ học phát lộ cạnh toà nhà Quốc hội và bộ phận nổi trên mặt đất trưng bày các di tích trong thành cũ (cổng vào mang số 19c phố Hoàng Diệu). Ngày 1-8-2010, Khu di tích lịch sử này đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.

Kỳ Đài

Kỳ Đài (Cột Cờ) được vua Gia Long cho xây năm 1812, cao hơn 40m, hình tám cạnh, đứng trên ba cấp hình vuông. Cấp dưới cùng rộng 42x42m, cấp trên cùng rộng 13x13m. Cấp giữa mở 4 cửa, chỉ 3 cửa có tên là Nghênh Húc (đón ánh nắng mai) ở phía đông, cửa Hướng Minh (hướng về ánh sáng) ở phía Nam và cửa Hồi Quang (ánh sáng phản chiếu) phía tây. Cầu thang xoáy ốc, có 51 bậc. Đỉnh cột cờ hình khối bát giác có trụ để cắm cờ.

Kỳ Đài. Ảnh ©2013 NCCong

Đáng tiếc hầu hết di tích thời Thăng Long—Đông Đô không còn nữa vì những cuộc đổi ngôi thời Lê, Mạc, Tây Sơn và sự phá huỷ Cấm thành vào đầu thời Nguyễn. Tên "Hà Nội" xuất hiện năm 1831, khi vua Minh Mạng thành lập các tỉnh. Từ đó cho đến năm 1945 Hà thành chỉ là hành cung của các vị vua mỗi khi có việc từ Huế ra Bắc.

Đoan Môn

Đoan Môn là cổng thành phía Nam của Cấm thành, nơi qua lại của Hoàng gia, và các quan binh thân cận nhà vua... Trục địa lý gần trùng với đường “thần đạo” nối giữa công trình này với điện Kính Thiên và Kỳ Đài, là đường thẳng chia Hoàng thành làm hai mảng kiến trúc cân đối. Đoan Môn đến thời Nguyễn được sửa lại gồm ba tầng. Tầng dưới gồm năm cửa, trong đó có một cửa chính, hai cửa phụ, hai cửa ngách. Cửa chính giữa dành cho vua, các cửa bên dành cho các quan. Phía trên cổng chính gắn bảng đá khắc hai chữ Hán “Đoan Môn”. Các cửa đều được xây cuốn vòm, ngoài cùng là cầu thang rộng lộ thiên dẫn khách lên lầu hai.

Đoan Môn. Ảnh ©2013 NCCong

Tầng lầu thứ hai của Đoan Môn có lối lên lầu thứ ba ở giữa, được trang trí bằng những ô cỏ và những cây hoa đại lâu năm trồng ở hai bên cánh gà... Hệ thống cửa trong tầng lầu thứ hai được thiết kế theo hình lục giác, khác biệt hoàn toàn với lối cửa cuốn tò vò phía trước và hai bên. Phía trên cửa chính giữa tầng lầu thứ hai được đắp nổi ba chữ Hán “Ngũ Môn Lâu” (Lầu năm cửa).

Tầng lầu thứ ba trổ cửa vòm ba hướng, mái lợp hai tầng tám mái, bốn góc mái tầng hai được trang trí rồng cuốn. Trong lầu có đặt một ban thờ nhỏ trước cửa tò vò.

Khoảng sân rất rộng từ Kỳ Đài đến Đoan Môn từng là sân vận động Cột Cờ. Từ Đoan Môn có con đường dài lát gạch đi thẳng đến thềm điện Kính Thiên. Năm 1883, sau khi chiếm thành Hà Nội quân Pháp đã cho xây một tòa nhà đồ sộ chắn ngang và chia khu vực này làm hai phần.

Rồng đá điện Kính Thiên. Ảnh ©2012 NCCong

Điện Kính Thiên

Theo “Đại Việt sử ký toàn thư”, điện được xây dựng năm 1428 đời vua Lê Thái Tổ và hoàn thiện vào đời vua Lê Thánh Tông. Vị trí điện ở núi Nùng, ngay trên nền cũ của cung Càn Nguyên – Thiên An thời Lý, Trần.

Sau khi bị Pháp phá huỷ vào cuối thế kỷ XIX, điện Kính Thiên chỉ còn lại nền và hai thềm bậc đá ở hai phía. Thềm trước điện có đôi rồng đá dài 5,3m uốn mình mềm mại, thềm sau điện có một đôi rồng đá khác dài 3,4m, hai bờ thềm tạc mây lửa và hoa lá cách điệu kiếu thời Hậu Lê (năm 1467).

Thời Pháp thuộc, Hà Nội là thủ phủ của Đông Dương và thành Hà Nội là khu vực quân sự. Người Pháp đã phá điện Kính Thiên làm Sở chỉ huy pháo binh và xây dựng một số toà nhà xung quanh. Từ năm 1954 khu vực này là Tổng hành dinh Quân đội nhân dân Việt Nam, năm 2004 bàn giao lại cho UBND Hà Nội một số phần trong Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long.

Hậu Lâu. Ảnh ©2012 NCCong

Hậu Lâu

Hậu Lâu tức Tĩnh Bắc Lâu được xây từ đời Hậu Lê, là nơi ở và sinh hoạt của các hoàng hậu, công chúa. Toà lầu sửa lại vào thế kỷ XIX gồm có ba tầng, được dựng trên một dải đất cao, xung quanh có nhiều cây xanh, hoa đẹp. Hai lối vào được thiết kế đối xứng tả hữu theo trục Bắc – Nam. Phòng và hành lang không có tường vách, có lẽ xưa kia chỉ được ngăn cách bằng rèm lụa. Hành lang dài phía sau nối hai bên tả hữu, ở giữa là lối vào phòng kín nhất.

Tầng một và tầng hai Hậu Lâu đều có ba phòng. Cầu thang dẫn lên tầng hai khá hẹp. Phòng giữa có bốn mái hiên cách điệu. Hai phòng bên được xây theo lối hai tầng tám mái. Cầu thang dẫn lên tầng ba thậm chí chỉ vừa đủ cho một người đi. Tầng ba chỉ có một phòng, được thiết kế theo lối hai tầng tám mái. Các mái được lợp ngói ống, vuốt cong các góc bằng hình tượng đầu phượng duyên dáng.

Bắc Môn. Ảnh ©2012 NCCong

Bắc Môn

Tại số 51 phố Phan Đình Phùng có di tích Bắc Môn, cổng duy nhất trong 5 cổng ngoài của thành Hà Nội còn sót lại với 2 vết đạn pháo do quân Pháp bắn ngày 25-4-1882 khi chúng đánh Hà Nội lần thứ hai. Chính quyền thực dân trong quá trình mở mang, hiện đại hoá đô thị Hà Nội đã cho phá thành nhưng giữ lại Bắc Môn để biểu dương chiến công.

Bắc Môn do nhà Nguyễn xây năm 1805 trên nền Cửa Bắc thời Lê theo lối vọng lâu với phần lầu ở trên và phần thành ở dưới. Trước cổng là chiếc cầu gạch bắc qua con hào rộng bao quanh thành, sau bị Pháp lấp. Phần lầu được dựng theo lối chồng diêm tám mái, lợp ngói ta, trổ cửa ra bốn hướng. Đứng trên lầu có thể quan sát khắp trong ngoài thành, do đó quân đội Pháp từng sử dụng làm chòi canh gác.

Khai quật khảo cổ Hoàng thành Thăng Long

Bắc Môn cao 8,71 m, rộng 17,08 m, tường dày 2,48 m. Phía ngoài bên trên cổng thành còn ba chữ Hán “Chính Bắc Môn” khắc trên đá, diềm biển trang trí hoa dây. Hiện nay, lầu trên cổng thành mới được phục dựng một phần và dành làm nơi thờ hai vị Tổng đốc thành Hà Nội đã tuẫn tiết là Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu.

Di tích lân cận

73 Ancient Royal Palace & Ha Noi Citadel ©NCCong 2010-2013