Phố Hàng Bạc

Phố Hàng Bạc dài 330m, phía đông nối tiếp phố Hàng Mắm và giáp phố Hàng Bè, ngõ Phất Lộc, đi qua ngã ba Mã Mây và ngã tư Tạ Hiện - Đinh Liệt, phía tây nối tiếp phố Hàng Bồ và giáp các phố Hàng Ngang, Hàng Đào. Nay thuộc phường Hàng Bạc, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Cách Ga Hà Nội: 1,7 km (hướng 2 h). Trạm bus lân cận: BĐX Bờ Hồ, 56 Hàng Cân, 54 Nguyễn Hữu Huân.

Lược sử

Phố Hàng Bạc được hình thành từ đầu thời Lê sơ, tức vào khoảng thế kỷ XV. Đến thời Nguyễn, nơi đây đã tập trung những thầy thợ kim hoàn tạo ra nhiều món đồ trang sức nổi tiếng. Ngày nay Hàng Bạc là một con phố sinh động và đặc trưng của Hà Nội, thu hút rất nhiều người buôn bán và du lịch.

Đoạn đầu phố kéo từ ngã ba Hàng Mắm—Hàng Bè đến ngã tư Tạ Hiện—Đinh Liệt (chỗ rạp Chuông Vàng), xưa kia đa số là nhà cổ, nếu có gác thì cũng chỉ làm theo kiểu “chồng diêm”, tức là nhà thấp, gác xép, cửa sổ nhỏ trông xuống đường, thường được vẽ trong các tranh của hoạ sĩ Bùi Xuân Phái. Ngày nay nhà cổ chỉ còn lác đác xen lẫn những nhà được cải tạo lại hoặc xây mới, cao ráo, nhiều tầng.

Rạp Chuông Vàng ngã phố Tạ Hiện - Hàng Bạc ©NCCong 2016

Trước đây, phố Hàng Bạc có ba nghề khác nhau: đúc bạc nén, kim hoàn và đổi bạc. Thợ xuất thân từ ba làng nghề làm đồ vàng bạc nổi tiếng ở miền Bắc Việt Nam: làng Châu Khê (xã Thúc Kháng, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương), làng Ðồng Xâm (tỉnh Thái Bình) và làng Định Công (Hà Nội).

Căn cứ theo nội dung ghi tạc trên tấm bia đặt tại đình Dũng Hãn thì phố Hàng Bạc được thành lập vào thời Hậu Lê hoặc sớm hơn một chút. Thời kỳ này, đất Hàng Bạc thuộc về phường Đông Các, huyện Thọ Xương.

Tương truyền quan thượng thư bộ lại Lưu Xuân Tín vốn là người làng Châu Khê, được vua Lê Thánh Tông giao cho việc lập xưởng đúc tiền tại Thăng Long vào giữa thế kỷ XV. Bởi lúc bấy giờ bạc nén được dùng làm đơn vị tiền tệ trao đổi, ông đã đưa dân làng mình tới kinh thành lập phường thợ đúc bạc.

Ngã ba Hàng Bạc—Hàng Bè. Photo ©NCCong 2016

Dần dần, bên cạnh nghề này, thợ Châu Khê còn kiêm cả nghề kim hoàn (làm đồ trang sức bằng vàng bạc). Cứ đến ngày 19 tháng Giêng âm lịch hàng năm, nhiều gia đình lại trở về quê để cùng dự hội làng, làm lễ giỗ Tổ nghề và dâng hương báo công với đức thành hoàng.

Di tích trên phố

Tại phố Hàng Bạc vẫn còn những di tích về phường nghề của người Châu Khê. Tràng đúc tên là Trương Đình (dân quen gọi đình Trên), nay ở số nhà 58 Hàng Bạc. Còn trụ sở để tiếp các quan đến giao bạc đúc và nhận bạc nén tên là Kim Ngân Đình (dân quen gọi đình Dưới), nay ở số nhà 42, mới được thành phố cấp cho 37 tỷ đồng để giải toả và trùng tu, là nơi hàng năm diễn ra lễ hội nghề Thợ Bạc.

Cổng đình Kim Ngân nhìn từ trong ©NCCong 2015

Người làng Châu Khê ra Thăng Long khá đông, họ cần có nơi sinh hoạt chung, nên đã mua đất thờ vọng thành hoàng làng, đất ấy ở thôn Hài Tượng. Trong ngõ Hài Tượng hiện còn một ngôi đền mang chữ “Châu Khê vọng từ”, còn gọi là Nội Miếu. Người Châu Khê giữ tập quán tổ chức phe giáp phỏng theo phe giáp làng gốc (tên các giáp là: Nhất—Nhị—Đông—Tây—Xuyên—Trung), hàng năm mở hội hè đình đám.

Ðến đầu thế kỷ XIX, đất Hàng Bạc thuộc thôn Dũng Thọ, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Nội. Từ triều Gia Long, trong phố có một vị Ty quan quản lý công việc ngành bạc, thu bạc vụn từ các tỉnh rồi giao cho các tràng đúc. Khi đúc thành bạc nén xong lại trao trả cho tỉnh và chuyển lên kinh đô, nhập vào công khố.

Ngã ba Mã Mây - Hàng Bạc. ©NCCông 2014

Về sau, xưởng đúc bạc nén phải chuyển vào kinh đô nhà Nguyễn ở Huế. Phần lớn thợ Châu Khê vẫn ở lại Long thành và họ lập một phường thợ kim hoàn tại phố Hàng Bạc. Lúc đó còn có cả thợ vàng bạc từ các làng Ðịnh Công và Ðồng Xâm tới phố lập nghiệp. Người ta sản xuất, buôn bán, kể cả đổi bạc nén lấy bạc vụn. Vì vậy, vào thời Pháp thuộc, phố này có tên tiếng Pháp là Rue des Changeurs (phố những người đổi bạc).

Đoạn phố phía tây, từ ngã tư Tạ Hiện—Đinh Liệt đến ngã tư Hàng Đào—Hàng Ngang, vốn là nơi tập trung của người làng Định Công di cư ra Thăng Long. Họ nhận đặt làm những đồ nữ trang như khuyên vàng, xà tích bạc, vòng xuyến, hoa, hột bằng vàng, hoặc khánh, vòng bạc cho trẻ con. Những hộ giàu hơn vừa làm hàng, vừa buôn bán các đồ vàng bạc; những hộ không có vốn thì nhận làm thuê lấy tiền công.

Ngã tư Hàng Đào - Hàng Bạc. ©NCCong 2015

Từ ngày đổi mới cuối thế kỷ XX, các nghề thủ công truyền thống trong đó có nghề kim hoàn đã hồi phục. Phố Hàng Bạc lại sầm uất với nhiều cửa hàng kinh doanh, sản xuất đồ trang sức với kỹ thuật cao. Nghề buôn bán trao đổi vàng bạc không chỉ tập trung ở phố Hàng Bạc. Ở nhiều phố khác cũng đã rải rác có cửa hiệu kim hoàn. Phố Hàng Bạc dù nay chỉ còn lại rất ít thợ so với thủa xưa nhưng vẫn là nơi giữ truyền thống chế tác vàng bạc tinh xảo của Thăng Long.

Panorama

• Hàng Bạc—Hàng Bè—Hàng Mắm. Panorama ©NCCong 2014
• Ngã ba Hàng Bạc—Mã Mây. Panorama ©NCCong 2014
• Đinh Liệt—Hàng Bạc—Tạ Hiện. Panorama ©NCCong 2014

Di tích lân cận

• Đền Bạch Mã: góc phố Hàng Giầy — Hàng Buồm.
• Đền Cây Si: số 158 phố Trần Quang Khải.
• Đền Hương Tượng: góc phố Lương Ngọc Quyến — Mã Mây.
• Đền Quan Đế: số 28 phố Hàng Buồm.
• Đền Tiên Hạ: số 46 ngõ Phất Lộc.

28 pho Hang Bac ©NCCông 2011-2019