184 Hang Hom street

Phố Hàng Hòm

quận Hoàn Kiếmphố cổ

Phố Hàng Hòm dài 120m, đi từ ngã ba Hàng Quạt—Hàng Nón qua ngõ Hàng Chỉ đến ngã tư Hàng Gai—Hàng Bông—Hàng Trống. Nay thuộc: phường Hàng Gai, Q. Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 350m (hướng 9h). Trạm bus lân cận: BĐX Bờ Hồ (xe 09, 14), 30 Đường Thành (01), 56 Hàng Cân (31).

Lược sử

Phố Hàng Hòm nằm ở trên đất cũ của thôn Cổ Vũ Thượng (tổng Tiên Túc, huyện Thọ Xương thời Nguyễn), nay thuộc phường Hàng Gai, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Phố ngắn có 120m, đến năm 1954 khi quân Pháp rút đi cũng chỉ bao gồm 31 ngôi nhà bên số chẵn và 24 nhà bên số lẻ.

Hàng Quạt—Hàng Hòm. Photo ©NCCong 2013

Hồi đầu thế kỷ XX, cư dân phố Hàng Hòm đa số là dân làng Hà Vĩ (Thường Tín), rồi sau thêm cả dân đến từ làng Đa Sĩ (Thanh Oai) và một gia đình gốc Hoa ở số nhà 16. Họ sản xuất và bán đồ gỗ sơn, chủ yếu gồm hòm đựng quần áo và tráp đựng giấy bút, về sau làm bằng gỗ tạp và sơn bằng sơn tây nên rẻ và nhẹ hơn. (Hòm da có khoá chuông thì bán ở phố Hàng Buồm).

Ngoài hòm còn có đồ sơn mài với sơn then (đen) và sơn màu cánh gián có vẽ hoa lá, rồi câu đối, tráp đựng trầu và ngai thờ. Già nửa phố là những hộ làm hòm, chỉ có đôi ba nhà làm đồ sơn mài. Việc sản xuất và tiêu thụ lúc đầu rất đơn giản: hàng làm ngay bên trong nhà, bên ngoài là cửa hiệu bày bán. Những gia đình ít vốn thì thuê buồng ở phía sau rẻ tiền hơn và nhận việc về làm gia công.

Cuối phố Hàng Hòm. Photo ©NCCong 2014


Sau khi quân Pháp sang, chính quyền thực dân đặt tên phố là “Rue des Caisses”, dịch đúng nghĩa đen “Phố Hàng Hòm”. Cho đến đầu thế kỷ XX đây vẫn còn là một phố cổ, nhà xây giống như ở các phố Cầu Gỗ, Hàng Quạt, Hàng Cân: phía mặt phố thò ra thụt vào không thẳng hàng, gác thấp bé và làm theo kiểu “chồng diêm”. Thực sự hồi đó chỉ có ít ngôi nhà được cải tạo và lên tầng.

Hàng Hòm—Hàng Bông. Photo ©NCCong 2014

Vào khoảng những năm 1930 trở đi, dân phố Hàng Hòm đã mở rộng sản xuất các loại đồ da bền đẹp theo kiểu dáng mới và phù hợp để mang hành lý đi xa như va li, cặp da, túi du lịch v.v.. Ngoài ra có thêm mấy hộ gia đình chuyên làm khăn xếp, mũ tây và giày vải thêu từ bên các phố Hàng Gai, Hàng Trống mang cửa hiệu sang đây.

Rồi Nhật đảo chính Pháp ngày 9-3-1945, sau đó phố lại được mang tên cũ Hàng Hòm. Trong cuộc chiến ác liệt cuối 1946 đầu 1947, cả phố đã bị tàn phá vì thuộc vùng mặt trận giữa hai bên. Giao tranh suốt ngót ba tháng; quân Pháp đã bắn đại bác vào khu này, chỉ còn nguyên vẹn mỗi ngôi nhà số 36. Đến thời tạm chiếm, phố xá đã được xây dựng lại và hầu như mất hết dấu tích nhà cổ.

Sau 1954, dân phố dần dần mở thêm một số nghề khác. Trong thời chống Mỹ, phố không hề hấn gì nhưng mãi đến thập kỷ 1990, những công trình xây dựng hiện đại mới bắt đầu mọc lên trên phố này với khách sạn, nhà hàng và du lịch là hướng kinh doanh chính. Khách ăn vặt ngày nay vẫn thường đến với các hàng quán bình dân ở phố Hàng Hòm và đầu ngõ Hàng Chỉ.

Đình Hà Vĩ

Vào khoảng giữa thế kỷ XVIII, một số người dân làng Hà Vĩ, phủ Thường Tín có nghề làm đồ gỗ sơn đã ra Hà Nội lập nghiệp ở đây. Di tích hiện còn ngôi đình ở số nhà 11, bên trong đình thờ ông tổ nghề sơn là tiến sĩ Trần Lư. [1]

Đình Hà Vỹ, phố Hàng Hòm đầu thế kỷ XX

Số nhà 11 này gồm phần bên ngoài là đình, hai bên có bệ ngồi của các quan viên; phần bên trong là đền thờ chư vị, cứ tuần rằm thường tổ chức hầu đồng. Người gốc Hà Vĩ vẫn giữ tập quán và phong tục hàng giáp đến lễ bái ở đình. Hàng năm đình mở hội vào đầu tháng 2 âm lịch, có tế lễ và rước kiệu thành hoàng đi quanh phố; dân làng Hà Vĩ cũng ra dự, mang cả đồ thờ theo, xong đám hội lại đem về.

Di tích lân cận

[1] Trần Lư người làng Bình Vọng, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Đông cũ. Ngài sinh năm 1470, đỗ tiến sĩ 1502, mất 1540.
©NCCông 2014, Hang Hom street