85 Drums street

Phố Hàng Trống

Rue des Tambours

q.Hoàn Kiếm

Phố Hàng Trống dài 431m, từ ngã tư Hàng Gai — Hàng Hòm cắt qua các ngã ba Báo Khánh, Nhà Thờ, Lê Thái Tổ đến ngã tư Hàng Khay - -Tràng Thi. Nay thuộc phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 1,2 km (hướng 2 h). Trạm bus lân cận: BĐX Bờ Hồ, Ngã 3 Lê Thái Tổ - Hàng Trống, 28 Đường Thành.

Lược sử

Phố Hàng Trống không chỉ in dấu trong thi ca mà đã đi vào lịch sử mỹ thuật với một dòng tranh dân gian gọi là tranh Hàng Trống. Phố nằm chủ yếu trên đất của hai thôn cũ: Nam Hương và Tự Tháp, di tích nay vẫn còn ở đình Nam Hương. Đầu phố ở phía Bắc giáp với ngã tư Hàng Gai — Hàng Hòm vốn là một trong những khu vực sầm uất bậc nhất của nội thành.

Thời Pháp thuộc, phố mang tên Rue Jules Ferry và kéo dài đến tận đầu phố Tràng Thi, nơi có một đồn cảnh sát lớn mà dân ta quen gọi là bốt Hàng Trống. Đoạn cuối phố về sau được nhập vào phố Lê Thái Tổ chạy ven bờ Tây của Hồ Gươm với hai làn đường dưới bóng cổ thụ. Tại đây có các cửa hiệu hiện đại xen lẫn những tòa nhà cũ xây kiểu kiến trúc thuộc địa của Pháp. Một trong những địa chỉ vang danh xưa kia nhưng không còn nữa là nhà hàng Phú Gia với các món ăn dân tộc như lươn om chuối, ốc nhồi nấm, ếch bung cà, ba ba rút xương...

Cổng đình Nam Hương. ©NCCong 2019

Tranh Hàng Trống

Dòng tranh dân gian Hàng Trống trước kia được sản xuất và bày bán chủ yếu ở nửa cuối phố Hàng Trống. Ngoài ra nơi đây đã từng có tiếng về các ngành nghề thủ công khác như làm trống tế, trống hội, hòm tráp sơn ta, hàng thêu, quạt, nón, cờ phướn, võng lọng v.v.. Bây giờ ở đầu phố chỉ có vài cửa hàng bán tranh chép, tự gọi là Art Gallery cho sang trọng.

Bên cạnh các hộ dân định cư đã lâu đời ở phố Hàng Trống còn có nhiều thợ vẽ và thợ khắc từ nơi khác đến làm thuê. Về kỹ thuật, thợ vẽ kết hợp đường nét in đen từ bản khắc gỗ với việc tô màu phẩm bằng tay. Họ dùng bút lông quét phẩm nước để tạo được những chuyển sắc đậm nhạt tinh tế rất uyển chuyển, làm nên đặc trưng của dòng tranh Hàng Trống. Các chủ xưởng in tranh và buôn bán tranh thường cho in kèm tên hiệu như Thanh An, Vĩnh Lợi, Phúc Bình v.v. để tự phân biệt và quảng cáo tiếp thị.

Đoạn đầu phố Hàng Trống ©NCCong 2018

Các nghệ nhân in tranh Hàng Trống trên giấy dó khổ rộng. Những bộ tứ bình khổ to thường được bồi trên giấy dầy, hai đầu trên dưới lồng ống trúc để tiện treo. Bên cạnh các đề tài phản ánh sinh hoạt thường ngày hoặc minh họa truyện cổ tích, dòng tranh Hàng Trống đặc biệt nổi trội về thể loại tranh thờ. Đa số tranh thờ mang ảnh hưởng Phật giáo, Đạo giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu, với các hình tượng tương đối giản dị mà thể hiện công phu, đầy sắc thái tôn nghiêm và uy nghi về ý nghĩa.

Một nhà thơ làm quan triều Mạc vào cuối thế kỷ XVI là Hoàng Sĩ Khải đã nhắc tới việc những bức tranh Hàng Trống như "Gà đàn", "Tướng Trấn môn" ("Canh cửa") xuất hiện tại kinh đô Thăng Long, từ nội phủ cung đình đến nhà thường dân. Như vậy, tranh Hàng Trống có lẽ ra đời cùng thời với tranh Đông Hồ, vốn được dòng họ Nguyễn Đăng sản xuất và nay đang truyền tới đời thứ 20 ở làng Đông Hồ, huyện Thuận Thành, Bắc Ninh.

Tranh Tố nữ

Trong số các bản khắc tranh Hàng Trống hiện còn được lưu tại Bảo tàng Lịch sử có mấy tấm đặc biệt quý hiếm mang niên đại "Quý Mùi lục nguyệt khởi Minh Mệnh tứ niên" (1823). Đó là những ván gỗ thị được khắc cả hai mặt với các đề tài rút từ kinh Phật và truyện cổ tích phương Đông.

Tại Bắc Bộ, tranh Hàng Trống được xem là dòng tranh dân gian thứ hai, chỉ sau tranh điệp Đông Hồ và đứng trên tranh đỏ Kim Hoàng. Thợ khắc tạo hình âm bản trên ván gỗ, các khâu còn lại chủ yếu do thợ vẽ thực hiện. Họ đặt ngửa ván khắc, dùng bàn chải quét đều mực tàu lên đó rồi áp tờ giấy gió vào và dùng xơ mướp xoa đều mặt sau tờ giấy. Bóc giấy ra thì có tờ tranh chưa tô màu. Khi mực khô, họ dùng bút lông vẽ lần lượt các mảng màu phẳng lên tranh giống như bản mẫu. Theo đường viền đen, họ vờn thêm một nước màu nhạt làm nhoà bớt nét, gọi là cản, khiến khối hình trở lên lưu loát, mặt tranh êm dịu như tranh thuỷ mặc.

Tranh Ngũ hổ

Người yêu mến tranh Hàng Trống cổ nên đến những chốn linh thiêng như: đình, quán, đền, miếu, chùa chiền, điện thờ, hoặc lục tìm trong các bộ sưu tập của tư nhân và các viện bảo tàng ở trong ngoài nước. Bức tranh Ngũ hổ được coi là lớn và hầu như giữ được vẻ đẹp thuần khiết của phong cách tranh Hàng Trống hiện nay vẫn còn tại ngôi chùa cổ của làng Kim Liên (phố Đê La Thành, mé sau đầu đường Xã Đàn, Hà Nội).

Dấu xưa

Trên phố Hàng Trống hiện còn một cây đa nghìn tuổi trong sân Tòa soạn báo Nhân Dân, gần bờ Tây hồ Hoàn Kiếm. Còn nhà số 1-3 là nơi chào đời vào ngày 17-12-1892 của Phạm Quỳnh, sau này làm ký giả rồi thượng thư bộ Học của vua Bảo Đại. Hồi nửa đầu thế kỷ XIX đó từng là ngôi trường nhỏ của cụ đồ Phạm Hội (Dưỡng Am), trước khi ông nội của Phạm Quỳnh được thừa hưởng, do cụ Phạm Hội không có người nối dõi.

Mặt tiền đền Hàng Trống ©NCCong 2012

Panorama

Di tích lân cận

85 pho Hang Trong ©NCCong 2012-2018