433 NATIONAL INSTITUTE OF HYGIENE & EPIDEMIOLOGY

Viện Pasteur Hà Nội

quận Hai Bà Trưngtoà nhàthời cận đại

Trụ sở Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương xây năm 1927, vốn là tòa nhà Viện Pasteur Hà Nội. Vị trí: 2V75+9Q, số 1 Yec-xanh, P. Phạm Đình Hổ, Q. Hai Bà Trưng, TP Hà Nội.Cách Ga Hà Nội: 2,7 km (hướng 4 h). Trạm bus lân cận: 48B Tăng Bạt Hổ (xe 04, 42), 135 Lò Đúc (04, 18, 30, 42, 44), 1 Trần Khánh Dư (19, 40, 45).

Lược sử

Toà nhà Viện Pasteur Hà Nội do kiến trúc sư Roger Gaston thiết kế năm 1926 và khởi công xây dựng năm 1927. Trước đó đã có hai viện nghiên cứu vi trùng học do bác sĩ Albert Calmette thành lập ở Đông Dương và đều thuộc Institut Pasteur Paris, đó là: Viện Pasteur Sài Gòn (thành lập năm 1891), Viện Pasteur Nha Trang (1895). Cuối cùng là Viện Pasteur Đà Lạt do bác sĩ Alexandre Yersin thành lập năm 1936.

Ngay từ đầu, công trình tọa lạc trên một khu đất rộng tới 3 ha và có hình ngũ giác, được án ngữ bởi các tuyến phố Baronna (phố Yec-xanh ngày nay), Armand Rousseau [1] (phố Lò Đúc), Voie No 163 (phố Nguyễn Cao). Cổng chính nhìn về phía tây-bắc, mở ra phố Yec-xanh với Vườn hoa Pasteur ở phía trước, nơi có đặt bức tượng của nhà khoa học lừng danh Louis Pasteur.[2]

Kiến trúc

Theo KTS Trần Quốc Bảo, Viện Pasteur là một công trình lớn thời Pháp thuộc, được thiết kế đáp ứng đầy đủ công năng nghiên cứu khoa học hiện đại kiểu phương Tây nhưng được bọc trong lớp vỏ kiến trúc phương Đông, rất phù hợp với khí hậu và cảnh quan đặc trưng địa phương, ngày nay đã trở thành một di sản, một công trình kiến trúc nhiệt đới hoá điển hình ở Hà Nội.

Mặt tiền Viện Pasteur. Photo NCCong ©2015

Mặt bằng tổng thể được bố trí theo dạng phân tán, ngoài toà nhà chính dành cho công tác nghiên cứu còn có nhiều công trình phù trợ như chòi gác, nhà tiêm, chuồng gia súc lớn, chuồng gia súc nhỏ. Trên khu đất còn có biệt thự của viên giám đốc và nhà ở cho nhân viên quản lý công trình. Toà nhà chính cao 3 tầng là một công trình mang tính nhiệt đới hoá điển hình thời Pháp thuộc ở Hà Nội. Nhà được bố trí theo hướng Bắc – Nam với hệ thống hành lang bên ở phía Nam vừa dón được gió mát tránh gió lạnh, đồng thời giảm bức xạ mặt trời chiếu lên mặt nhà.

Mặt bằng công trình được bố trí kiểu đối xứng qua trục trung tâm gồm ba tầng. Cách bố trí mặt bằng tương đối giống nhau ở cả ba tầng: sảnh nằm chính giữa, các phòng làm việc bám theo hành lang bên rộng tới 2,5m, hai đầu hồi là các phòng làm việc có hành lang nhỏ quay ra các hướng Đông và Tây tạo ra không gian chuyển tiếp che chắn bức xạ mặt trời. Phía dưới còn có một tầng trống cao 0,5m để cách nhiệt chống ẩm cho sàn tầng 1. Giao thông theo phương đứng toà nhà được đảm trách bởi một hệ thống gồm ba cầu thang: cầu thang chính nằm ngay sau chính sảnh có hình móng lừa, hai cầu thang phụ được bố trí ở các hồi nhà.

Mặt chính công trình hướng ra phố Baronna và nhìn ra vườn hoa Pasteur vẫn được thiết kế theo tinh thần Cổ điển với hình thức đối xứng hoàn toàn, được chia thành 3 phần theo phương đứng và 5 phần theo phương ngang. Tuy nhiên việc kiến trúc sư – tác giả đưa vào mặt chính các thành phần kiến trúc phương Đông một cách khéo léo đã tạo cho công trình một hình thức kiến trúc kết hợp hoàn hảo. Khối trung tâm được thiết kế nhô ra phía trước và được nhấn mạnh bởi bộ mái ngói hai lớp theo kiểu chồng diêm tổ chức rất công phu. Phía trên là lớp mái 4 mặt được ngăn cách với lớp mái dưới bởi các lỗ thông gió được trang trí bằng gạch hoa tráng men.

Tượng đài Pasteur. Photo NCCong ©2015

Phía dưới là một lớp mái phức hợp được tạo thành bởi rất nhiều bề mặt theo các hướng khác nhau, trên mái là một gác chuông nhỏ - một yếu tố trang trí truyền thống phương Tây nhưng được xử lý khéo léo dưới lớp mái ngói kiểu phương Đông tạo một điểm nhấn rất thú vị cho công trình. Ngoài ra còn có các mái che nắng cho hai hàng cửa phía dưới và một ban công ở tầng hai tạo ra mái hiên che tiền sảnh được đỡ bởi 6 cột có hình thức khác nhau nhấn mạnh thêm cho khu vực phía dưới khối trung tâm.

Hai cánh nhà được tổ chức đối xứng với ba hàng cửa sổ, hàng cửa ở tầng một có diện tích nhỏ hơn theo nguyên tắc kiến trúc cổ điển phương Tây, đáng chú ý là hai hàng cửa sổ ở tầng 2 và tầng 3 có diện tích rất lớn, lắp kính và được che bởi các ô văng dốc lợp ngói ta tạo thành các băng dài chạy suốt chiều dọc nhà. Phần mái ngói hai cánh nhà tổ chức đơn giản nhưng vẫn được tô điểm bằng các ống khói lợp ngói và các cửa mái hình tam giác. Kết thúc hai cánh nhà các khối hồi nhà nằm vuông góc, mặt đứng các khối này là sự nối tiếp của các cánh nhà nhưng cửa sổ được bố trí tập trung ở phần giữa tạo ra sự kết thúc khoẻ khoắn theo phương ngang công trình.

Các giải pháp kiến trúc thích ứng khí hậu nhiệt đới được tác giả lưu tâm đặc biệt. Dưới lớp mái ngói là tầng hầm mái được tổ chức các cửa thông gió làm tăng khả năng cách nhiệt. Các cửa sổ mở rộng để thông gió và lấy ánh sáng tự nhiên, các cửa đều được che nắng bởi các băng ô văng dốc, đặc biệt phía dưới và phía trên cửa đều có hàng lỗ thông hơi nhằm tăng cường khả năng thông gió, thải nhiệt theo phương đứng. Các hướng Đông và Tây đều được che nắng, cách nhiệt bởi các hành lang có cửa sổ hai lớp kính - chớp. Xung quanh mái dốc được bao bởi hệ thống sê nô bê tông cốt thép vươn ra rất rộng, đảm bảo thoát nước mưa tốt cho mái.

Viện Pasteur. Photo NCCong ©2015

Cảnh quan xung quanh công trình cũng được nghiên cứu rất kỹ lưỡng. Toà nhà chính lùi sâu so với mặt phố và tạo một vườn hoa nhỏ phía trước. Cây cối trong vườn được lựa chọn cẩn thận, phía trước nhà chủ yếu là các cây thấp, cây tán hẹp không che khuất mặt đứng, trong đó có 2 cây đại rất đặc trưng ở các toà nhà phong cách kiến trúc Đông Dương ở Hà Nội. Hai đầu hồi hướng Đông và Tây trồng những cây cao, tán rộng che nắng tạo bóng mát cho công trình.

Di tích lân cận

CHÚ THÍCH
[1] Armand Rousseau (1835-1896) là một kỹ sư và nhà chính trị của nước Pháp, làm Toàn quyền Đông Dương từ tháng 12-1894 cho đến khi qua đời.
[2] L. Pasteur sinh ngày 27 tháng 12 năm 1822, mất ngày 28 tháng 9 năm 1895. Ông là nhà hóa học và vi sinh học người Pháp, nổi tiếng vì phát hiện các nguyên tắc của tiêm chủng và lên men, người tạo ra loại vắc-xin đầu tiên cho bệnh dại và bệnh than, cũng như kỹ thuật thanh trùng để bảo quản sữa và rượu. Viện Pasteur được ông thành lập và lãnh đạo đã tập hợp nhiều nhà khoa học với các chuyên môn khác nhau.

©NCCông 2015-2018, Institut Pasteur Ha Noi