436 Kim Lu community hall

Đình Kim Lũ

quận Hoàng MaiCao Sơn và Quý Minhsông Tô Lịch

Đình Kim Lũ có từ thời Lê. Thờ: thần núi Quý Minh. Xếp hạng: Di tích thành phố (2018). Vị trí: số 206 đường Kim Giang, XRH9+WMF, Đại Kim, Hoàng Mai, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 6,3km (hướng 7h). Trạm bus lân cận: đầu cầu Lủ (xe 05, 60b, 104)

Giới thiệu

Đình thôn Kim Lũ tức đình Lủ Trung thờ thần núi Quý Minh làm thành hoàng làng. Trong nhà tả mạc của đình vẫn còn tấm bia Kim Lũ Trung Thôn Văn Từ Bi, được dựng năm Đinh Hợi đời vua Đồng Khánh (1887).

Kẻ Lủ ở ven bờ nam sông Tô Lịch, dân cư đông đúc từ thời Lê, phải chia ra 3 xóm Lủ Cầu, Lủ Trung và Lủ Văn, sau trở thành 3 thôn Kim Giang, Kim Lũ và Kim Văn. Kim Lũ nghĩa là sợi dây vàng, thôn này nổi tiếng với những vị đỗ đại khoa như Hồng Hạo (1677-1748), Nguyễn Công Thái (1684-1758), Nguyễn Văn Siêu (1799-1872), Nguyễn Trọng Hợp (1834-1902, con rể làng), Nguyễn Sĩ Cốc (1888-?).

Khi Mạc Đăng Dung (1483-1541) chiếm ngôi, tương truyền có một phi tần nhà Lê mang thai trốn thoát về Lủ, sinh hoàng tử Duy Ninh tại thôn Trung. Lớn lên hoàng tử được Nguyễn Kim lập làm vua Lê Trang Tông (1515-1548). Sau khi vua mất, dân Kim Lũ lập đền thờ cách đình 300m về phía đông nam. Vua Thần Tông (1607-1662) đã cấp ruộng để dân lấy hoa lợi làm giỗ.

Cổng đình Kim Lũ. Photo NCCong ©2015

Đến đầu thời Nguyễn, làng Lủ trở thành xã Kim Lũ, thuộc tổng Khương Đình, huyện Thanh Trì, phủ Thường Tín. Năm 1946 đổi là xã Tam Kim. Năm 1949 có thêm 2 thôn Thượng Đình, Hạ Đình sáp nhập vào và thuộc quận VI, TP Hà Nội. Năm 1954, Thượng Đình và Hạ Đình tách về xã Nhân Chính, còn xã Tam Kim nhập thêm thôn Đại Từ nên đổi tên là xã Đại Kim. Từ cuối năm 2003 trở thành phường Đại Kim, thuộc quận Hoàng Mai.

Kiến trúc

Đình Kim Lũ được trùng tu trong thập niên 2010. Tam quan nằm giáp đường Kim Giang, cổng chính gồm 2 trụ biểu lớn, cổng phụ hai bên xây 2 tầng 8 mái giả. Sân gạch khá rộng, giữa sân có một bức bình phong đắp cuốn thư, bên hữu bình phong là một nhà khách 3 gian 2 dĩ có hàng hiên, xây tường hồi bít đốc. Tiền tế 3 gian rộng, hai bên là dãy tả hữu vu 3 gian, cũng xây tường hồi bít đốc. Đại đình xây chồng diêm, hậu cung sâu 3 gian. Hiện tại sân đình rất to nhưng có ít cây xanh.

Sân đình Kim Lũ. Photo NCCong ©2023

Tháng 4 năm 2018, đình Kim Lũ được UBND thành phố Hà Nội xếp hạng Di tích lịch sử - văn hoá.

Di sản

Tương truyền có lần vua Lê về Kim Lũ là quê ngoại dự lễ Nguyên Tiêu, nhân đó đã tặng các bô lão cùng tuổi mỗi vị một vuông khăn đỏ. Sau này dân Kim Lũ có tục vào ngày 7 tháng Giêng hàng năm làm lễ lên lão từ tuổi 55, đồng thời khao lão cho các cụ bằng và già hơn. Đền Lê Trang Tông xưa gọi là điện Kim Long, bị phá từ thời kháng chiến chống Pháp, sau xây lại. Xung quanh đền có một số di tích như Ao Chầu, Giếng Ngự, Vườn Phủ, Mả Quan.

Năm 1902, nhân dịp đi từ Huế ra Hà Nội dự lễ khánh thành cầu Long Biên, vua Thành Thái có về đây thăm thầy học là tiến sĩ Nguyễn Trọng Hợp. Tại đình làng nay vẫn còn treo câu đối của cụ nghè Hợp: Tản lĩnh vân cao dao vọng, thần quang thiên thu nhiễu / Tô giang thủy tú trường lưu, danh tích bách linh triều. Tạm dịch: Mây cao trông vời đỉnh Tản, nghìn thu tỏa ánh thần / Nước đẹp chảy mãi dòng Tô, trăm linh chầu danh tích.

Trong đình Kim Lũ. Photo NCCong ©2023

Kim Lũ có 1 cổng chính và 5 cổng phụ nhìn ra 5 hướng khác nhau. Cổng chính quay hướng Đông, do án sát Sơn Tây là Nguyễn Sĩ Nhiếp hưng công, trên có đắp hai chữ “Quan Miện” (Mũ Quan) hàm ý làng có nhiều quan. Nơi đây còn di tích nhà thờ Tổ do phó bảng Nguyễn Văn Siêu xây, bên cạnh nhà thờ thượng thư Nguyễn Trọng Hợp, nhà thờ tể tướng Nguyễn Công Thái và đền thờ công chúa Lê Thị Cúc Phương, con vua Lê Đại Hành.

Hàng năm dân làng Kim Lũ tổ chức 3 ngày lễ lớn theo âm lịch. 1) Ngày 7 tháng Giêng: Lễ khao lão và lên lão. 2) Ngày 22 tháng Giêng: Lễ tạ ơn vua Lê. 3) Từ ngày 8 đến 10 tháng Hai: Lễ hội đình làng. Các cụ kể: ngày xưa khi xây xong đình, làng cử người lên đền Hùng xin thẻ xem được thờ ai. Kết quả là Kim Lũ thờ Quý Minh đại vương, Kim Văn thờ Ngọc Hoa công chúa (vợ Tản Viên sơn thánh, anh của Quý Minh). Cho nên đến ngày hội làng phải rước kiệu đại vương sang đền Kim Văn để thỉnh bà chị dâu về dự cùng.

Di tích lân cận

436 Kim Lu community hall ©NCCông 2015-2018