104 Bich Cau taoist temple

Bích Câu đạo quán

q.Đống Đađạo quánTú Uyên

Bích Câu đạo quán có từ cuối thế kỷ XV, nay gồm đền thờ Tú Uyên và chùa An Quốc. Tên chữ: 碧溝道觀. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1990). Vị trí: 14 phố Cát Linh, 2RHM+F3, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2km (hướng 10h). Trạm bus lân cận: Đd 13 Cát Linh, hoặc Tôn Đức Thắng.

Lược sử

Đời Hồng Đức, Bích Câu đạo quán được dựng trên gò Kim Quy ở gần Quốc Tử Giám Hà Nội để các đạo sĩ đến luyện phép trường sinh và thờ cúng thần tiên. Bên cạnh quán là ngôi chùa có từ thời Lý, tên chữ Đắc Quốc Tự, vua Lê Thánh Tông đổi thành An Quốc Tự.

Đến thời Lê trung hưng, Đạo giáo suy thoái, phần lớn các quán dần dần biến đổi thành đền, chùa. Trong khuôn viên quán Bích Câu có thêm điện thờ Mẫu và một ngôi đền thờ tiên ông Tú Uyên cùng vợ con ngài. Từ thế kỷ XVII, nơi đây đã trở nên một trong những danh thắng bậc nhất ở kinh đô với màu sắc lãng mạn của truyền thuyết cũ về cuộc gặp gỡ kỳ lạ bên con ngòi nước biếc của hàn sĩ Tú Uyên và nàng tiên Giáng Kiều tại chùa Ngọc Hồ.

Cổng Bích Câu đạo quán. Photo ©NCCong 2023

Phạm Đình Hổ 范廷琥 (1768—1839) có viết trong “Vũ trung tùy bút” rằng truyện “Bích Câu kỳ ngộ” 碧溝奇遇 do Đặng Trần Côn 鄧陳琨 (1705-1745) ghi lại truyền thuyết đó bằng chữ Hán. Nhiều người cho rằng nữ sĩ Đoàn Thị Điểm 段氏點 (1705—1748) mới là tác giả. Lại có thuyết khác nói đây là truyện khuyết danh. Đến giữa thế kỷ XIX, ông tú Vũ Quốc Trân đã chuyển thể nội dung truyện sang 678 câu thơ lục bát tiếng Việt và cho in bằng chữ Nôm.

Sau vụ Kiêu binh nổi loạn rồi đến chiến dịch giải phóng Thăng Long của quân Tây Sơn vào cuối thế kỷ XVIII, Bích Câu đạo quán bị huỷ hoại và cướp bóc, cho nên không còn mấy dấu tích kiến trúc và cổ vật thời Lê. Đời vua Gia Long, tổng trấn Bắc thành Lê Chất đã bỏ tiền riêng để tu sửa lại di tích trong khuôn viên cũ.

Sân chùa An Quốc. Photo ©NCCong 2015

Dân làng An Trạch, huyện Vĩnh Thuận, phủ Phụng Thiên (nay thuộc phường Quốc Tử Giám, quận Đống Đa, TP Hà Nội) tiếp tục bảo vệ và tôn tạo ngôi đền Tú Uyên. Cuối năm 1946 đầu 1947, quán từng là trụ sở của Ủy ban Kháng chiến Hà Nội. Khi đó, quán bị quân Pháp san bằng nhưng rồi lại được nhân dân địa phương khôi phục vào năm 1953.

Kiến trúc

Năm 2011—2012, UBND TP Hà Nội đầu tư cho dự án trùng tu Bích Câu đạo quán với kinh phí khoảng 43 tỷ đồng, hơn một nửa trong đó dành cho giải toả các hộ lấn chiếm. Sơ đồ xây dựng được vẽ lại theo bức tranh cũ mô tả quần thể di tích vào thế kỷ XV. Các hạng mục nằm cạnh nhau trên diện tích 2.971m2, bao gồm: đền Tú Uyên, chùa An Quốc và điện Mẫu. Cả ba toà nhà chính này đều nhìn về hướng nam và bố cục theo hình "chữ Đinh".

Trong đền Tú Uyên. Photo ©NCCong 2015

Sau cổng tam quan tuy nhỏ nhưng độc đáo là một khoảng sân khá rộng giáp đền Tú Uyên ở giữa và chùa An Quốc (diện tích 202m2) ở bên tả với toà nhà đối xứng ở bên hữu hiện đang là một nơi thường có tổ chức biểu diễn ca trù. Theo phong cách kiến trúc của Đạo giáo, ở giữa sân trước đền Tú Uyên có đặt một hòn non bộ để chắn gió (bình phong giả sơn), hai bên sân lại có hai giếng hình tròn và vuông tượng trưng cho trời đất (thiên địa phong thuỷ). Phía sau chùa An Quốc còn có hậu đường, nhà khách, vườn tháp và nhà Ni.

Di sản

Hiện nay tại đền Tú Uyên có treo bức vẽ nàng tiên Giáng Kiều do Viện Viễn Đông Bác Cổ tặng và một bức tranh khác mô tả quần thể di tích này vào thế kỷ XV, trông rất đồ sộ. Hằng năm có 3 lễ kỷ niệm: mùng 4 tháng 2 âm lịch là ngày tiên ông đắc đạo, mùng 3/6 là ngày tiên ông về trời, 12/8 là sinh nhật ngài.

Sân đền Tú Uyên. Photo ©NCCong 2016

Năm 1990, Bích Câu Đạo quán được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Di tích lân cận

(104 Bich Cau taoist temple ©NCCông 2014-2016)