12 Luong Van Can street

Phố Lương Văn Can

q.Hoàn Kiếm

Phố Lương Văn Can dài 300 m, đường một chiều, đi từ ngã tư Hàng Cân - Hàng Bồ, cắt ngang các phố Hàng Quạt, Hàng Gai, Hàng Hành, xuống đến phố Lê Thái Tổ. Nay thuộc phường Hàng Đào, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cách Ga Hà Nội: 1,8 km (hướng 1 h). Trạm bus lân cận: BĐX Bờ Hồ, hoặc 56 Hàng Cân.

Nhân vật

Trong thời thuộc Pháp, nơi đây gọi là phố Lê Quý Đôn. Từ năm 1945, phố mang tên nhà chí sĩ duy tân và doanh nhân yêu nước Lương Văn Can 梁文玕. Cụ sinh năm 1854, mất năm 1927, tên gốc Lương Ngọc Can, tự Ôn Như 溫如, biệt hiệu Sơn Lão 山老. Đầu thế kỷ XX, gia đình cụ đã đóng góp nhà cửa, tiền bạc, và cả sinh mệnh để mưu đồ chống thực dân Pháp.

Cụ cử Can tham gia sáng lập và duy trì trường Đông kinh Nghĩa thục, dùng giáo dục thực học hiện đại, trước tác và phổ biến các tân thư để nâng cao dân trí. Cùng các đồng chí, cụ đã rời bỏ tầm nhìn hạn hẹp của giới nho gia để đi theo con đường cách mạng dân chủ tư sản. Sau khi thực dân Pháp đóng cửa trường và cấm mọi sách báo của Đông kinh Nghĩa thục, cụ tiếp tục hoạt động kinh doanh lấy tiền bí mật ủng hộ phong trào Đông Du. Tháng 9/1913, cụ bị kết án lưu đày 10 năm ở Phnom Penh...

Lương Văn Can (1854-1927)

Di tích trên phố

Đoạn đầu phố vốn thuộc đất thôn Yên Hoa, sau sáp nhập với thôn Xuân Yên. Di tích nay còn đền Xuân Yên toạ lạc tại số 6A phố Lương Văn Can (khác với đền Xuân Yên của thôn Xuân Hoa cũ ở số 44 phố Hàng Cân gần ngay đó). Đền thờ Nguyên Quận phu nhân, trước kia hàng năm quan viên trong phố vẫn hội họp tế lễ, mãi đến 1946 mới thôi.

Tại đây từng có nhiều nhà bán buôn quạt cho các tỉnh hoặc xuất sang Trung Quốc, di tích còn lại là ngôi đình Xuân Phiến Thị (chợ quạt mùa xuân) ở ngay đầu ngã ba phố Hàng Quạt - Lương Văn Can. Đoạn này, phía số lẻ vốn là mặt sau của nhiều ngôi nhà bên phố Hàng Đào ăn thông sang. Tiêu biểu có nhà số 10 Hàng Đào của cụ cử Can, năm 1907 từng là cơ sở chính của trường Đông Kinh Nghĩa Thục.

Lương Văn Can - Hàng Bồ ©NCCong 2012

Dưới đình Xuân Yên mấy chục bước từng tọa lạc Kinh kỳ Hý viện, ra đời vào những năm 1910, có thể gọi là nhà hát tuồng đầu tiên của Hà Nội. Đối diện đầu phố Hàng Quạt còn có rạp chiếu bóng Ciné Tonkinois, nay là Nhà hát ca múa nhạc Thăng Long, mang số 33 phố Lương Văn Can. Trước năm 1918 phố này chưa có đoạn đâm thẳng ra phố Hàng Gai. Từ phố Hàng Gai muốn đến các rạp nói trên thì hành khách phải đi vào phố Tô Tịch rồi rẽ phải qua phố Hàng Quạt.

Điểm đặc biệt ở phố Lương Văn Can là những cửa hàng may áo dài. Nghề may đa phần có nguồn gốc từ làng Trạch Xá, nay thuộc huyện Ứng Hòa, Hà Nội. Tổ nghề là bà Nguyễn Thị Sen đã học được nghề này ở trong cung đình và sau đem về truyền dạy cho nhân dân trong làng. Hiện nay, người dân Trạch Xá vẫn truyền tụng giai thoại về những nghệ nhân của làng, trong đó có ông Tạ Văn Khuất mới 30 tuổi đã may áo cho vua Bảo Đại và hoàng hậu Nam Phương, mặc dù chỉ được đứng từ xa để đo kích cỡ bằng mắt.

Đền Xuân Yên ©2012 NCCong

Đoạn giữa phố thuộc về đất thôn cũ Tố Tịch, di tích còn lại ở tên con phố ngắn chạy song song. Đoạn cuối phố Lương Văn Can thuộc đất thôn Khánh Thuỵ cũ, đi từ ngã tư Hàng Gai xuống đến nhà Thuỷ Tạ sát Bờ Hồ, qua ngã rẽ vào ngõ Hàng Hành, nơi có ngôi đình Phả Trúc Lâm cùng nhiều quán ăn uống và khách sạn nhỏ.

Với vị trí trung tâm trong khu phố cổ, phố Lương Văn Can cũng như các phố xung quanh và được rất nhiều du khách tới thăm. Ngước nhìn lên ta sẽ thấy trên ban công các ngôi nhà nhỏ hai bên phố thường có treo những chiếc lồng chim. Đặc biệt từ cuối thế kỷ XX con phố này trở thành vương quốc của đồ chơi trẻ em và kính mắt, thời trang với giá cả phải chăng ở thủ đô Hà Nội.

Lương Văn Can - Hàng Gai ©NCCong 2012

Ảnh toàn cảnh

Di tích lân cận

12 pho Luong Van Can ©NCCông 2011-2013