Chùa Lý Triều Quốc Sư

Chùa có từ 1932, trước là đền thờ Quốc sư Minh Không. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1995). Vị trí: số 50 phố Lý Quốc Sư, 2RHX+QM, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 1,4km (hướng 2h). Trạm bus lân cận: ngã ba Hàng Trống - Lê Thái Tổ (xe 09, 31, 36), đầu Quán Sứ hoặc Triệu Quốc Đạt (01), đoạn giữa Tràng Thi (02, 09)

Lược sử

Chùa trước kia là một ngôi đền thờ quốc sư Minh Không tại thôn Tiên Thị, tổng Tiên Túc, huyện Thọ Xương, tỉnh Hà Nội. Quốc sư vốn tên Nguyễn Chí Thành, sinh ngày 14 tháng 8 Bính Ngọ (1066) tại làng Điềm Xá, phủ Trường Yên, Ninh Bình. Ông tu từ năm 11 tuổi, sau trở thành tổ đời t13 dòng Tỳ Ni Đa Lưu Chi, trụ trì chùa Giao Thủy (Nam Định) cho đến khi viên tịch.

Theo Đại Việt sử ký toàn thư (Tập 1, nxb KHXH, HN 1983, tr 3220) Thiền sư được vua Lý cho dựng “tịnh xá” cạnh chùa Báo Thiên làm nơi tu hành vào tháng 5-1131. Năm 1136 Minh Không chữa khỏi bệnh cho vua Lý Thần Tông, được phong làm quốc sư. Thiền sư còn được dân gian coi là tổ sư nghề đúc đồng. Ông mất vào tháng 8 năm Tân Dậu (1141), được thờ ở chùa Keo (Thái Bình) và nhiều nơi khác. Tại Hà Nội, ngoài chùa này còn có đền thờ ông ở chùa Tổ Ông (phố Lò Đúc) và đình Ngũ Xã (bán đảo Nam Tràng, hồ Trúc Bạch).

Cổng chùa Lý Triều Quốc Sư. Photo ©NCCong 2012

Tấm bia “Trùng tu Tiên Thị từ ký” (bài ký về việc sửa chữa đền Chợ Tiên) do tiến sĩ Lê Đình Diên soạn năm Tự Đức thứ 8 (1855) đặt trong chùa đã ghi lại truyền thuyết lịch sử: Đền Chợ Tiên ở huyện Thọ Xương vốn là nơi thờ quốc sư Minh Không, người đã có công chữa bệnh cho vua Lý Thần Tông. Phía bên phải đền ngày xưa có tháp Báo Thiên, tương truyền do quốc sư dựng lên.

• Sân chùa Lý Triều Quốc Sư. Panorama ©NCCong 2014

Văn bia cho biết thêm: “Quan huyện họ Phan đến trị đã 6 năm nay. Dân xin quan giúp đỡ về việc sửa đền. Quan hết lòng khuyến khích, lại xoay đền về hướng đông như trước để nhân nền cũ mở rộng thêm ra: Đền trong có 5 gian dọc, đền ngoài có 5 gian ngang, giải vũ hai bên tả hữu đều 3 gian, đằng trước mở cửa tam quan. Lấy hòn đá đục hình giao long uốn khúc ở trên đỉnh tháp cũ đặt trước nóc tam quan, đó là bảo tồn di tích cũ. Vì lâu năm, màu vàng sắc biếc của tượng thần bị phai mờ, nay đem thếp vàng cho đẹp hơn trước.”

Chùa Lý Triều Quốc Sư. Photo ©NCCong 2023

Căn cứ vào tấm bia khác dựng trong đền thì năm Nhâm Thân (1932) có thiền sư Thích Quang Huy (thế danh Nguyễn Văn Định) đến trụ trì ở đây và đã bài trí thờ thêm tượng Phật nên từ đó đền thờ chuyển sang thành chùa.

Di sản

Hiện còn thấy dấu vết của hai lần sửa chữa lớn. Đợt trùng tu đầu tiên vào mùa Xuân năm Giáp Dần, năm Dương Đức thứ 3 (1674) thời Hậu Lê đã để lại một hệ thống tượng đá rất đẹp gồm: tượng Phụ Mẫu Quốc Sư Minh Không, tượng Thiền Sư Từ Đạo Hạnh và Thiền Sư Giác Hải. Đây là những tác phẩm điêu khắc quý giá không chỉ ở trong chùa mà còn tiêu biểu cho loại tượng này trong kho tàng nghệ thuật điêu khắc Việt Nam.

Một di vật nữa cũng có niên đại thời Hậu Lê là cột trụ đá nhỏ trước sân, trên đỉnh nóc an tọa tượng Bồ Tát Quán Thế Âm cùng Thiện Tài và Long Nữ. Thời gian gần đây, khi đào đến độ sâu 1m ở chân móng tòa chính điện, đã phát hiện được khá nhiều những viên gạch vồ lớn, màu đen giống với loại gạch vồ thời Lê ở một số di tích khác có niên đại thế kỷ XVII.

Sân chùa Lý Triều Quốc Sư. Photo ©NCCong 2013

Trong chùa còn có một cái chuông tên là “Báo Tháp Từ chung” tức là “chuông đền Báo Tháp”, đề niên hiệu Ất Hợi với chữ Long đã đổi cách viết vì kỵ húy của đời Gia Long, do đó có thể đoán là năm 1815 hoặc 1875. Lần trùng tu lớn thứ 2 của đền Tiên Thị là vào năm 1855.

Như đã nói, bia “Trùng tu Tiên Thị Từ ký” cho biết: đền được xoay lại hướng như cũ, mở rộng quy mô kiến trúc, sơn thếp lại tượng thờ trong đền và tạc lại tượng quốc sư Minh Không. Nghe nói, để ghi nhớ việc gia đình quan huyện Thọ Xương góp nhiều công đức trong việc sửa chữa đền, họ đã được tạc tượng và thờ hậu trong đền.

Một số nhà nghiên cứu mỹ thuật lại cho rằng đó là tượng 4 công chúa và 3 quan đại thần nhà Lý. Khi dời các pho tượng ra khỏi vị trí để tu sửa chùa đã tìm thấy những dòng chữ ghi rõ họ tên, quê quán và năm tạc tượng ở sau lưng tượng. Tất cả cứ liệu đó đều đúng với nội dung ghi trong tấm bia đá dựng năm 1855 và tấm bia đồng khắc năm 1954, hiện lưu giữ tại chùa.

Phật điện chùa Lý Triều Quốc sư. Photo ©NCCong 2023

Chùa lại được sửa chữa lớn vào năm 1954 sau khi bị chiến tranh tàn phá vào cuối 1946, đầu 1947. Năm 2000 chùa đã khánh thành Đại hùng bảo điện, được gắn biển “Công trình chào mừng Kỷ niệm 990 năm Thăng Long—Hà Nội”. Năm 2010 chùa xây dựng một phương đình toàn bằng gỗ lim ở phía trước tòa tam bảo.

Năm 1995, chùa Lý Triều Quốc Sư được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Di tích lân cận

• Chùa Bà Đá: số 3 phố Nhà Thờ.
• Đền Phù Ủng: số 25 phố Lý Quốc Sư.
• Đình, đền Đông Hương: số 82 phố Hàng Trống.
• Đình Nam Hương: số 75 phố Hàng Trống.
• Đình Yên Thái: ngõ Tạm Thương.
• Nhà thờ Lớn Hà Nội: số 40 phố Nhà Chung.

©NCCông 2012-2013, Ly Trieu Quoc Su pagoda