Chùa Ngũ Xã (Thần Quang Tự)

Chùa Ngũ Xã có từ thế kỷ XVIII. Tên chữ: Thần Quang Tự, Phúc Long Tự. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1993). Vị trí: số 44 Ngũ Xã, 2RWR+C7, Ba Đình, Hà Nội, Vietnam. Cách Ga Hà Nội: 2,6km (hướng 12h). Trạm bus lân cận: phố Yên Phụ (xe 31, 41, 50, 55, 58), Quán Thánh (14, 22, 33, 45)

Lược sử

Chùa vốn được dựng vào cuối thời Hậu Lê, cách nay đã gần ba thế kỷ. Xưa kia chùa thuộc thôn Ngũ Xã, tổng Thuận Thành, huyện Vĩnh Thuận. Về sau bị hỏa hoạn nên năm 1949 Hòa thượng Thích Mật Đắc cho xây lại và hoàn thành sau 3 năm thi công.

• Chùa Thần Quang. Panorama ©NCCong 2014

Ngày 11-5-1993 chùa Thần Quang cùng đình Ngũ Xã đã được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia tại Quyết định số 534 QĐ/BT của Bộ trưởng Văn hoá—Thông tin.

Mặt trước chùa Thần Quang. Ảnh ©NCCong 2012

Kiến trúc

Chùa Thần Quang gồm 2 toà nhà bê tông cốt thép liền kề hình “chữ Nhị” thông với nhà tả vu giáp đài tưởng niệm liệt sĩ và lưng đình Ngũ Xã. Tam quan chùa nhìn về hướng nam, mở ra mặt phố Ngũ Xã. Cổng chính xây kiểu 2 tầng 8 mái lợp ngói ống, bốn mặt của diềm cổ đều có phù điêu, cửa ra vào hình vuông gồm 6 cánh gỗ. Mỗi bên cổng chính có một con sư tử đá chầu bậc tam cấp và một bảo tháp nhỏ 9 tầng gắn trên cột trụ của bức tường hoa. Hai cổng phụ cũng xây cùng kiểu nhưng thấp nhỏ hơn và ngoài câu đối thì không có các trang trí như cổng chính.

Sau cổng chính là một hòn non bộ nhỏ làm bình phong cho 13 bậc thềm dẫn lên hàng hiên rộng mở vào các gian thờ ở tầng trên. Hai bên thềm có đôi tượng rồng đá uốn khúc, miệng ngậm ngọc. Tiền đường ở tầng trên gồm 5 gian, tất cả đều có cửa võng, trần cao, sàn lát gỗ bóng lộn. Gian giữa là chính điện thờ Tam bảo, hai gian hành lang dẫn vào toà thiêu hương và hậu cung có cặp tượng Hộ pháp đứng trấn. Ngoài cùng thì gian bên trái thờ Thánh Tăng, gian bên phải thờ Đức Ông. Trên cao có các cửa sổ nhỏ lấy ánh sáng tự nhiên, bên dưới hai đầu hồi đặt hương án thờ gia tiên và bày đồ tế khí.

Hành lang chùa Thần Quang. Photo ©NCCong 2014

Tầng trên của nhà này có 3 gian thờ, sàn cao hơn nhưng trần thấp hơn khu nhà chính. Gian giữa thờ các Thánh Mẫu, gian bên trái thờ Quan Tam thánh, gian bên phải thờ sư Tổ. Nhà khách và nhà Tăng đều ở tầng dưới, lối vào liền với cái sân ngắn.

Di sản

Chính điện có pho tượng Phật A-di-đà khổng lồ do nghệ nhân Nguyễn Khắc Hiếu tạo mẫu, thợ cả Nguyễn Văn Tùng làm khuôn và chỉ huy việc đúc trong thời gian trùng tu chùa. Ngoài đống đồng nát được cúng góp còn có tượng cố Toàn quyền Đông Dương Paul Bert và phiên bản tượng Nữ thần Tự do của Pháp bị nhân dân kéo đổ vào mùa xuân 1945 mà thị trưởng Trần Văn Lai đã cho cất vào kho.

Ngoài giá trị lịch sử và mỹ thuật, pho tượng này còn phá kỷ lục về tượng đồng lớn nhất vào thời đó. Tượng Phật ngồi ở tư thế toạ thiền, làm bằng đồng đen, cao 3,95m, hai đầu gối cách nhau 3,60m, chu vi 11,60m, nặng 10 tấn. Bệ tượng là một tòa sen có 96 cánh, cao 1,45m, chu vi 15m, nặng 3,9 tấn.

Đúc tượng Phật chùa Thần Quang

Còn có một hương án phụ thờ Quán thế âm Bồ tát đặt ở góc cuối hàng hiên, cạnh bậc thang thông sang toà nhà bên phải, nơi treo một quả chuông nhỏ. Chùa lưu giữ được 16 tấm bia đá được dựng trong giai đoạn từ năm 1919 đến 1947 và may mắn không hề bị hỏng khi xảy ra hoả hoạn. Ngoài ra còn có một số đồ thủ công mỹ nghệ quý giá khác, đáng kể nhất là bộ lư hương bằng đồng nặng 300kg, cao 0,76m và cặp chân đèn cũng bằng đồng, mỗi cây nặng 300kg, cao 1,2m.

Di tích lân cận

• Chùa Am Cửa Bắc: ngõ 29 phố Cửa Bắc.
• Chùa Châu Long: số 112 phố Trấn Vũ.
• Chùa Hòe Nhai: số 19 phố Hàng Than.
• Chùa Trấn Quốc: số 30 đường Thanh Niên.
• Đền Yên Thành: góc đường Quán Thánh—Phan Huy Ích.
• Đình Ngũ Xã: số 16 phố Nguyễn Khắc Hiếu.

©NCCong 2012-2014, Pagoda of Ngu Xa