286 Singers temple

Nhà thờ Ca Công

Lê trung hưngh.Đông Anhsông Cà Lồ

Nhà thờ Ca Công có từ đầu thời Hậu Lê. Thờ: 2 vị tổ nghề hát ca trù. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1989). Vị trí: 5V2Q+2Q, thôn Lỗ Khê, xã Liên Hà, H. Đông Anh, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 22km (hướng 12h). Trạm bus lân cận: Trường cấp III Liên Hà (xe 61)

Làng Lỗ Khê

Làng Lỗ Khê nằm trong địa phận của huyện Đông Ngàn cũ, thời phong kiến là một xã, sau trở thành một thôn của xã Liên Hà, huyện Đông Anh, TP Hà Nội. Làng xưa có 4 giáp chia theo xóm và gọi theo tên xóm: xóm Đông, xóm Tây, xóm Chùa, xóm Trước. Mỗi giáp cử 4 người giữ lềnh ở dưới tuổi 50 để điều hành các công việc do hội đồng làng phân bổ.

Lỗ Khê thuộc vùng đồng trũng của sông Hoàng Giang. Bên cạnh nghề trồng lúa, dân làng còn khai thác thủy sản, nấu rượu, làm hàng xáo và đến cuối thế kỷ XX lại có thêm nghề làm đồ gỗ thờ cúng. Tổng diện tích làng hiện là 183 ha, trong đó khu dân cư chiếm trên 20 ha đang đô thị hóa.

Cổng làng Lỗ Khê. Photo NCCong ©2015

Làng hình thành từ lâu đời, căn cứ vào các địa danh gắn với sự tích thánh thần như: Cầu Bài là nơi Ông Dực, Ông Minh (tướng của vua Hùng, thành hoàng của 2 làng Hà Lỗ, Hà Hương ở cạnh Lỗ Khê) bày binh bố trận để phục kích giặc Ân, Cầu Lợn là nơi đặt trạm hậu cần quân sự, Ao Hiềm là nơi lấy nước uống và nấu ăn cho binh lính, làng Lỗ Giao là nơi giao quân, v.v…

Lỗ Khê là một trong những cái nôi sinh ra nghệ thuật ca trù (còn gọi là hát ả đào, hát cửa đình, hát cửa quyền, hát cô đầu, hát nhà tơ, hát nhà trò hay hát ca công). Trong làng có 2 họ lớn: Nguyễn Văn (Tổ là Nguyễn Văn, hiệu Phúc Chính tiên sinh) và Nguyễn Thế (Tổ là Nguyễn Thế Nho, hiệu Trung Trực tiên sinh). Mỗi họ cử một người kỳ cựu về ca trù làm trùm họ để bầu người có uy tín nhất làm Quản giáp phụ trách điều khiển tất cả mọi việc của giáo phường.

Đền Ca Công. Photo NCCong ©2015

Nhà thờ Ca Công

Trong nhà thờ Ca Công còn lưu bản sao ngọc phả nói về nguồn gốc của ca trù, do Tiến sĩ khoa Bính Tuất niên hiệu Quang Thuận (1466) là Đào Cử soạn thảo năm Hồng Đức thứ 7 (1476). Hộ bộ Thượng thư Đào Cử cũng là người viết ngọc phả cho đền thờ tổ của giáo phường làng Phú Đô, Từ Liêm. Theo phả, năm 1426 tướng Đinh Lễ được Lê Lợi cử đi lập đồn tại Lỗ Khê và sinh con trai ở đây. Đinh Dự lớn lên giỏi đàn hát rồi lấy vợ là Đường Hoa Tiên Hải. Hai vợ chồng mở giáo phường dạy hát, nổi tiếng khắp vùng. Sau hai người cùng mất một ngày, được dân tôn là tổ ca trù.

Nhà thờ gồm 3 gian 2 dĩ, năm 2001 đã được trùng tu. Trên chính điện treo bức hoành phi đề 4 chữ Hán “Sinh Tài Tự Điển”. Trong khám thờ có đặt tượng gỗ của hai vị tổ ca trù. Ngoài ra, còn 5 đạo sắc (sao lại) của các triều vua phong cho Đinh Dự là “Thanh Xà đại vương” (do ông sinh năm Tỵ) và vợ ông là “Mãn Đường Hoa công chúa”. Theo sắc phong ngày 15 tháng 6 năm Gia Long thứ 9 (1810) thì nguyên gốc của ca trù Lỗ Khê mà hai vị tổ đã thụ nghiệp là giáo phường huyện Hoằng Hóa (Thanh Hóa).

Ban thờ Tổ nghề Ca trù. Photo NCCong 2015

Di sản

Hàng năm tại nhà thờ có tổ chức lễ sinh nhật Đinh Dự vào ngày 5 tháng Tư và giỗ kỵ hai vị tổ ca trù vào ngày 15 tháng Một, đều theo âm lịch. Mỗi năm Lỗ Khê có hai kỳ hội làng. Hội tháng Giêng nếu bội thu thì vào đám từ mồng 10 đến 27, nếu được mùa thì vào đám từ mồng 10 đến 19 và nếu mất mùa thì vào đám từ mồng 4 đến 9, có rước văn, rước mục lục, lễ đón quan anh làng kết nghĩa để cùng hát ca trù; ngoài ra còn có thi vật, cờ tướng và một số trò chơi khác. Hội tháng Tám từ mồng 10 đến 13, diễn lại sự tích tướng Dương Trực mổ trâu khao quân và dân làng.

Làng Lỗ Khê xưa kết chạ với làng Hương Trầm (xã Thụy Lâm bên cạnh) và làng Choá (huyện Yên Phong, Bắc Ninh). Theo lệ cũ, hàng năm bất luận thời tiết thế nào, hai bên đều cử đoàn đại diện đến thăm nhau vào kỳ hội. Ngày mồng 10 tháng Giêng, làng Lỗ Khê mời quan anh làng Chóa (6-8 người), lễ vật của quan anh mang theo là hương đen đặc biệt. Vào ngày 14, mời làng Hương Trầm (80 người) vừa dự tiệc, nghe hát ca trù và cùng hát xướng tại đình Lỗ Khê.

Đình Lỗ Khê. Photo NCCong ©2015

Không xa đền Ca Công là đình Lỗ Khê nằm trong một khuôn viên cùng với Văn chỉ và chùa Lỗ Khê. Ngày 21-01-1989 nhà thờ Ca Công cùng với đình Lỗ Khê đã được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Di tích lân cận

©NCCông 2013-2015, Ca Cong (Singers) temple