44 Quan Thanh temple

Đền Quán Thánh

真 武 觀

q.Ba Đìnhnhà LýHuyền Vũ

Đền Quán Thánh có từ thế kỷ XI. Tên chữ: 真 武 觀 Chân Vũ Quán, 鎮 武 觀 Trấn Vũ Quán. Thờ: thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1962), QG đặc biệt (2022). Vị trí: 13 đường Thanh Niên, 2RVP+6F, Ba Đình, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2,4 km (hướng 11 h). Trạm bus lân cận: 192a Quán Thánh.

Lược sử

Đền Quán Thánh nổi danh là đền thiêng trấn bắc, một trong “tứ trấn” của kinh kỳ. Tương truyền ngôi đền được xây dựng từ thời vua Lý Thái Tổ. Tên chữ Hán đắp nổi trên cổng là "Chân Vũ quán" do đền thờ thần Huyền Thiên Trấn Vũ và xưa kia là nơi tu luyện của các đạo sĩ. Nhưng "đền Quán Thánh" mới là cái tên được nhiều người biết đến nhất và "Quán Thánh" đã trở thành tên phố.

Ban đầu đền vốn nằm bên trong tường thành. Sang thời Trần, đền đã được tu sửa nhiều lần. Năm 1474 khi mở rộng hoàng thành, vua Lê Thánh Tông đã cho di chuyển đền ra một nơi có địa thế phong thủy gọi là “Quy Xà” (rùa, rắn) tại bờ nam hồ Tây, thuộc phường Thuỵ Chương, huyện Quảng Đức, phủ Phụng Thiên, thành Thăng Long.

Năm 1842, vua Thiệu Trị nhà Nguyễn đến thăm đền, đổi tên là "Chân Vũ quán" 真 武 觀 và tặng một đồng tiền vàng.

Cổng đền Trấn Vũ

Thời Pháp thuộc, đền Trấn Vũ lẫn hồ Tây vẫn chưa bị thu hẹp. Một bưu ảnh ấn hành năm 1896 cho thấy có bậc thang trước nghi môn dẫn thẳng xuống bến nước rất đẹp. Tấm ảnh có dòng chữ Pháp chú thích: "Entrée de la pagode du Grand Bouddha, sur le Grand lac" (Lối vào chùa Phật Lớn ven Hồ Lớn); như vậy nhà xuất bản đã nhầm đền ra chùa, nhầm tượng thần ra tượng Phật.

Năm 1962 đền Quán Thánh đã được Bộ Văn hoá xếp hạng là Di tích lịch sử-kiến trúc nghệ thuật quốc gia. Năm 2022 nâng lên Di tích quốc gia đặc biệt.

Kiến trúc

Sau khi làm xong con đập ngăn thành hồ Trúc Bạch, các trụ nghi môn đền Trấn Vũ nằm ngay sát bờ Hồ Tây. Cách một vỉa hè của đường Cổ Ngư là tam quan, phía trên cổng giữa của đền có đắp nổi tượng thần Rahu. Thần thoại Ấn Độ giải thích rằng thần Rahu đã nuốt Mặt Trăng và Mặt Trời nên gây ra hiện tượng nhật thực và nguyệt thực.

Sân đền Trấn Vũ

Qua tam quan thì đến nhà bia. Theo văn bia “Trùng Tu Trấn Vũ Quán Bi Ký” khắc năm Tự Đức (1856), đền được sửa sang chính điện, bái đường và gác chuông, đắp lại 4 pho tượng và làm thêm hai dãy hành lang tả hữu. Bia “Chân Vũ Quán Thạch Bi” cho biết năm Thành Thái thứ 5 (1893) đền được trùng tu lớn. Nhân dịp chào mừng Lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long—Hà Nội gần đây đền lại được tu bổ.

Sau nhà bia, bên phía sát đường Quán Thánh là đền thờ liệt sĩ. Sân đền khá thấp và được che phủ bởi những cây cổ thụ, cuối sân có bể cá vàng và núi non bộ. Đền chính gồm có hai phần lớn xây liên tiếp tạo nên chiều sâu thâm nghiêm của đền. Phần ngoài là đại bái với các cửa ra vào cũng như cột xà, cửa võng bên trong đều sơn son thếp vàng. Hai bên tả hữu treo biển đồng chữ bạc của vua Thiệu Trị ban, trên khắc bài thơ của chính ông. Lại có chiếc khánh đồng to do một đại đô đốc thời Tây Sơn cung tiến.

Trong đền Quán Thánh

Phần trong là nơi thờ tượng thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Ngoài các bức hoành phi và câu đối đẹp, phía trên hai cửa bên dẫn vào hậu cung đền có treo mấy chữ đại tự “Tẫn Nhập”, “Huyền Xuất” (vào cửa Tẫn, ra cửa Huyền). Theo các nhà nghiên cứu thì đó là chữ lấy trong sách Đạo đức kinh: "Huyền Tẫn chi môn thi vị thiên địa" (cửa Huyền Tẫn là gốc của trời đất).

Di vật

Hiện trong đền còn tấm bia khắc bài văn “Trấn Vũ Quán bi ký” do Thượng Thư Đông Các Đại Học Sĩ Hồ Sĩ Dương soạn, cho biết nhiều thông tin về ngôi đền. Năm Vĩnh Trị 2 (1677) chúa Trịnh Tạc sai Luân quận công Vũ Công Chấn (1618 - 1689) đốc thúc việc trùng tu, đúc tượng Trấn Vũ và quả chuông cao 150cm, nặng 1 tấn treo ở tam quan. Theo gia phả họ Vũ, về sau Luân quận công được tạc tượng đá và phối thờ trong nội điện.

Tượng thần Trấn Vũ

Giữa những cổ vật quý giá, nổi bật nhất trong nhà bái đường của đền Quán Thánh là pho tượng thần Huyền Thiên Trấn Vũ đúc bằng đồng đen, nặng 4 tấn và cao 369cm. Tượng đặt ở tư thế ngồi trên điện thờ, bàn chân để trần, tay trái bắt quyết, tay phải chống kiếm tựa trên lưng rùa, quanh kiếm có rắn quấn dài. Nhiều tín đồ đệ tử đến đây dâng lễ thường sờ chân thần để cầu may, lâu ngày chỗ đó thành ra vệt mòn.

Di tích lân cận

44 den Quan Thanh ©NCCông 2011-2018