Đình Hữu Bằng

Đình Hữu Bằng có từ năm 1689. Thờ: Tam vị Nam Hải đại vương. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1989). Vị trí: 2JG7+24, thôn Hữu Bằng, xã Hữu Bằng, huyện Thạch Thất, TP Hà Nội. Toạ độ: 21°01’30"N 105°36’46"E. Cách BĐX Bờ Hồ: 29km (hướng 9h). Trạm bus lân cận: UBND xã Bình Phú trên đường ĐT419 (xe 77, 89).

Địa lý

Xã Hữu Bằng có tên nôm Kẻ Nủa, nằm ở mạn bắc đường ĐT419 và đại lộ Thăng Long, cách thị trấn Liên Quan khoảng 3km và cách trung tâm thành phố Hà Nội hơn 30km. Phía đông Hữu Bằng giáp xã Phùng Xá, phía tây giáp xã Thạch Xá và Bình Phú, phía bắc giáp xã Dị Nậu, phía nam giáp xã Bình Phú, đều thuộc huyện Thạch Thất.

• Cổng đình Hữu Bằng. Panorama ©NCCông 2019

Hiện nay Hữu Bằng có đông dân cư nhất trong cả hai huyện Thạch Thất và Quốc Oai, với dân số hơn 25.000 người. Tổng diện tích đất tự nhiên của xã là 181,7 ha; trong đó có hơn 33 ha đất ở. Xã vốn có nghề dệt truyền thống nhưng đến cuối thế kỷ XX đã bị thay thế bởi nghề kinh doanh đồ gỗ. Nơi đây là quê của nhà soạn kịch Tào Mạt, nhạc sĩ Phan Lạc Hoa, võ sư Nguyễn Lộc (sáng tổ môn Vovinam), v.v..

Cổng đình Hữu Bằng. Photo ©NCCong 2019

Lược sử

Huyện Thạch Thất nằm ở khoảng giữa hai con sông Tích và sông Đáy. Xã Hữu Bằng gồm 9 thôn có chung một ngôi đình là nơi thờ Tam vị Nam Hải Đại Vương, 3 vị tướng được cho là Thuỷ thần và thờ ở miếu làng vì đã có công phù giúp nhà Lê. Đình làng cách ngôi chùa Tây Phương chỉ khoảng 3km về phía đông.

Theo văn khắc trên câu đầu, đình làng Hữu Bằng được xây dựng vào năm Chính Hoà 10 tức 1689, còn theo Viện Bảo tồn Di tích thì lại là năm 1701. Trải qua hơn 3 thế kỷ đình đã được sửa chữa, tôn tạo nhiều lần. Dưới triều Nguyễn năm Minh Mệnh thứ 8 (1827) ngôi đình từng có trùng tu lớn.

Hàng năm vào ngày 7 tháng Giêng âm lịch, dân làng tổ chức lễ hội truyền thống tại đình, mở đầu bằng nghi thức tế lễ tôn vinh Tam vị Thành hoàng.

Tại Quyết định số 1570-VHQĐ ngày 05-9-1989 Bộ Văn hoá - Thông tin đã xếp hạng ngôi đình là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Phía trước đình làng Hữu Bằng có một ao lớn được che chắn bằng tấm bình phong gồm 4 cột trụ nhỏ chia thành 3 ô tường trổ hình chữ và cây. Tam quan chính có 2 cột trụ lớn và 2 cửa phụ ở hai bên. Sau tam quan là sân gạch với hai dãy tả, hữu vu đều rộng 7 gian, xây tường hồi bít đốc có cột trụ; khung gỗ bào trơn đóng bén, không có chạm khắc. Giữa tả vu và góc thềm đình có cửa nách thông sang một sân dài giáp chùa Vĩnh Phúc.

Hông đình Hữu Bằng. Photo ©NCCong 2019

Toà đại bái kết nối với ống muống và hậu cung thành hình "chữ Công", mặt nhìn về hướng tây. Đại bái gồm 3 gian 2 chái 2 dĩ, gian giữa rộng 4,1m, các gian bên 3,45m, chái 3,25m, dĩ 1,6m. Bộ vì làm theo kiểu chồng giường giá chiêng với 6 hàng chân, cột cái cách cột quân 2m, cột quân cách cột hiên 1,7m. Đường kính cột cái là 50cm, cột quân 40cm. Ống muống chia làm bốn gian cách đều 2,3m; bộ mái gồm hai tầng giả để lấy sáng. Hậu cung cũng hai tầng, sâu và rộng 3 gian.

Di sản

Đình Hữu Bằng hiện có những mảng điêu khắc gỗ mang phong cách nghệ thuật tiêu biểu từ thế kỷ XVIII đến XIX. Nổi bật là những đầu dư chạm đầu rồng và 4 bức cốn nách ở 2 bộ vì gian giữa chạm người gõ trống, uống rượu, đánh đàn, đấu võ. Đình còn lưu giữ được 27 đạo sắc phong cho các vị thành hoàng từ thời Lê Trung Hưng đến thời Nguyễn; lại có 5 cỗ kiệu sơn son thiếp vàng mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX và các bộ bát bửu, xà mâu, cây đèn, quán tẩy… từ thời Nguyễn.

Trong đình Hữu Bằng. Photo ©NCCong 2019

Trong đình hiện nay lưu giữ được 01 bản Thần tích Thành hoàng làng mang niên đại Vĩnh Hựu (tháng 3-1737), 01 bản Thần tích Thành hoàng làng và Tục lệ mang niên đại Bảo Đại (tháng 11-1936). Ngoài ra còn có một Bảng ghi Hương ước treo tại hậu cung.

Đường vào đình đi qua văn chỉ, một ngôi nhà thờ đức Khổng Tử và nơi hội họp của tầng lớp nho sỹ trong làng trước kia. Văn chỉ làm theo kiểu "chữ Nhị" gồm đại bái 5 gian nhỏ và hậu cung 3 gian xây tường hồi bít đốc. Hiện vật quý ở đây là tấm bia đá ghi tên các vị danh khoa ở làng đỗ đạt trong các kỳ thi. Văn chỉ cùng với chùa Vĩnh Phúc và đình Hữu Bằng liền kề đã làm thành một cụm di tích lịch sử - văn hoá quốc gia.

Chính điện đình Hữu Bằng. Photo ©NCCông 2019

Di tích lân cận

• Chùa Dị Nậu: xã Dị Nậu, huyện Thạch Thất.
• Chùa Tây Phương: thôn Yên, xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất.
• Chùa Thầy: xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai.
• Chùa thôn Bến: xã Dị Nậu, huyện Thạch Thất.
• Đình Canh Nậu: xã Canh Nậu, huyện Thạch Thất.
• Đình Dị Nậu: xã Dị Nậu, huyện Thạch Thất.
• Đình Hạ Hiệp: xã Liên Hiệp, huyện Phúc Thọ.
• Đình thôn Bến: xã Dị Nậu, huyện Thạch Thất.
• Làng Hương Ngải: xã Hương Ngải, huyện Thạch Thất.

©NCCông 2019, Huu Bang community hall