566 Thon Ben pagoda

Chùa thôn Bến (Phúc Nghiêm Tự)

h.Thạch Thấtsông ĐáyTừ Đạo Hạnh

Chùa thôn Bến có từ thế kỷ XVIII. Tên chữ: Phúc Nghiêm Tự. Thờ hậu: thiền sư Từ Đạo Hạnh. Xếp hạng: Di tích thành phố (1990). Vị trí: 3J39+HC, Dị Nậu, Thạch Thất, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 33 km (hướng 9 h). Trạm bus lân cận: Cây xăng Dị Nậu trên ĐT420, Chợ Ngọc Tảo trên QL32.

Địa lý

Thời Nguyễn, thôn Bến thuộc xã Dị Nậu, tổng Núc, huyện Thạch Thất, trấn Sơn Tây. Tổng Núc gồm các xã: Dị Nậu, Canh Nậu, Hương Ngải. Ngày nay, Dị Nậu phía đông giáp xã Liên Hiệp (huyện Phúc Thọ); phía tây bắc giáp xã Canh Nậu; phía nam giáp xã Hữu Bằng, xã Phùng Xá (huyện Thạch Thất) và xã Sài Sơn (huyện Quốc Oai).[1]

Xã Dị Nậu có mã hành chính là 09979. Tổng diện tích đất tự nhiên khoảng 3,2 km², trong đó đất canh tác chiếm khoảng 2,3 km². Dân số năm 2014 có 7.206 người, bao gồm 3.679 phụ nữ. Mật độ dân số đạt 2.252 người/km². Số hộ gia đình là 1720, chủ yếu sống bằng nghề nông, gần đây có thêm nghề mộc và nghề xây dựng.

Tam quan chùa thôn Bến. Photo NCCong ©2019

Lược sử

Trước kia xã Dị Nậu được chia đôi thành thôn Dị và thôn Bến (tức Bến Thôn hay Tân Thôn), chỉ cách nhau một đầm nước dài. Gần nửa dân số trong xã theo đạo Cơ Đốc. Hiện nay tại đây vẫn còn khá nhiều di tích. Trong mỗi thôn cũ có một ngôi chùa, một ngôi đình và một nhà thờ Thiên Chúa giáo, chưa kể mấy đền miếu nhỏ nằm rải rác ở các xóm.

Chùa thôn Bến tên chữ “Phúc Nghiêm Tự”, được lập ít nhất từ thế kỷ XVIII trên địa phận xã Dị Nậu, huyện Thạch Thất. Cổng tam quan bề thế mở ra một ngã ba, chỉ cách đình thôn Bến có mấy chục bước. Từ xa du khách đã có thể nhận ra chùa nhờ những cây cổ thụ cao to nằm trong một khuôn viên hình chữ nhật khá rộng và có bức tường dài chạy dọc theo con đường làng.

Sân chùa thôn Bến. Photo NCCong ©2019

Trái với đa số các ngôi chùa truyền thống, mặt chùa thôn Bến lại nhìn về phía đông nam, nơi có dòng sông Đáy và núi Sài Sơn với ngôi chùa Thầy nổi tiếng. Chùa vốn thờ Phật theo phái Tỳ ni đa lưu chi với Từ Đạo Hạnh, một vị thiền sư thời Lý từng tu rồi hoá ở chùa Thầy và có ảnh hưởng rất lớn đến văn hoá tâm linh của nhân dân hai huyện Quốc Oai, Thạch Thất.

Kiến trúc

Chùa thôn Bến từ ngoài vào trong gồm cổng tam quan, sân và các toà phương đình, tiền đường, thiêu hương, thượng điện. Tam quan có trang trí hình rồng, phượng, nghê; bốn trụ biểu đắp câu đối chữ Hán, hai cổng nách xây kiểu cửa vòm, mái chồng diêm, giả ngói ống. Sau cổng có sân gạch dài dẫn đến một toà phương đình 2 tầng 8 mái. Tiếp theo là sân ngắn và một cửa ngăn cách chùa trong.

Tiền đường chùa thôn Bến. Photo NCCong ©2019

Toà tiền đường rộng 5 gian, xây tường hồi bít đốc, chủ yếu chạm khắc đề tài tứ linh, tứ quý, lá đề, lá sen, thể hiện phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX. Toà thượng điện 5 gian song song với tiền đường. Thiêu hương 3 gian, chủ yếu chỉ là bào trơn, kẻ soi, có chức năng nối tiền đường với thượng điện và tạo thành hình "chữ Công". Giáp lưng thượng điện là sân sau, xung quanh có các công trình khác như nhà Tổ, nhà khách…..

Di sản

Tại chùa thôn Bến đang bài trí 50 pho tượng tròn làm bằng chất liệu khác nhau và mang phong cách nghệ thuật của hai thế kỷ XVIII, XIX. Đặc biệt trong đó có tượng sư Từ Đạo Hạnh, vị tổ thứ 12 của thiền phái Tỳ ni đa lưu chi ở Việt Nam. Hiện tại thôn này còn lưu giữ một cuốn thần tích chép về ngài, cấp thêm tài liệu về đạo Phật ở nước ta vào khoảng từ thời Lý trở về trước…

Sân trước chùa thôn Bến. Photo NCCong ©2019

Di tích lân cận

CHÚ THÍCH
[1] Hiện nay xã trùng tên với xã Dị Nậu, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ. Xưa kia vào đầu thời Nguyễn, Dị Nậu còn là tên của các địa danh sau: 1/ Dị Nậu, tổng Miêu Duệ, huyện Tam Dương, phủ Đoan Hùng, trấn Sơn Tây, 2/ Dị Nậu, tổng Cấp Dẫn, huyện Kỳ Hòa, phủ Hà Hoa, trấn Nghệ An, 3/ Dị Nậu, tổng Quỳnh Lưu, trấn Nghệ An.

566 chua Thon Ben ©NCCông 2019