729 Tam Xa community hall and temple

Đình và miếu Tàm Xá

huyền sửh.Đông Anhsông Hồng

Đình Tàm Xá có từ thời Lê. Thờ: Tản Viên tam thánh, Long Linh (con của Âu Cơ) và Cẩm phu nhân (có miếu riêng). Xếp hạng: Di tích quốc gia (1992). Vị trí: 4R5V+R5, thôn Đoài, xã Tàm Xá, H. Đông Anh, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 14km (hướng 11h). Trạm bus lân cận: Thôn Vạn Lộc - QL3 (xe 15, 17, 43, 46, 59)

Lược sử

Tàm Xá (còn gọi Vườn Vải hay Tầm Xá) là một xã với khoảng 4200 người sinh sống trên dải phù sa rộng hơn 247 ha do sông Hồng bồi đắp. Xưa kia dân chủ yếu trồng dâu nuôi tằm. Hiện nay gần nửa diện tích đất tự nhiên tại đây đã được UBND huyện Đông Anh quy hoạch thành vùng trồng hoa và cây cảnh. Năm 2020, xã có khoảng 90 ha và 348 hộ có nghề trồng quất. Hàng năm số lượng quất giống đạt gần 170 nghìn cây, riêng quất cảnh được bán trong dịp Tết là 70 nghìn cây. Tháng 11-2020, UBND TP Hà Nội ra quyết định công nhận danh hiệu “Làng nghề quất Tàm Xá”.

Bia đá Tàm Xá. Ảnh NCCong ©2021

Dân Tàm Xá vốn quần cư trên bãi nổi. Do bị lụt lớn năm 1861 tàn phá nên hai năm sau họ xin đất Chiêm Trạch bên sông và xây dựng lại đình, chùa, miếu thành cụm. Hằng năm, dân làng vẫn giữ lệ chèo thuyền sang để tế lễ. Nửa cuối thế kỷ XX, con sông Hồng đổi dòng chảy, thành ra đến năm 1973 UBND TP Hà Nội cho dân làng di sang định cư trên cánh đồng trước kia thuộc hai xã Xuân Canh và Vĩnh Ngọc. Làng mới lập vẫn giữ tên cũ, có thôn Đoài, thôn Đông. Phần lớn diện tích canh tác vẫn nằm ngoài đê, hiện các hộ dân đều xây nhà trong đê và gắn biển số một cách thống nhất, theo đúng quy định về đánh số ngõ, số nhà.

Sân đình Tàm Xá. Ảnh NCCong ©2015

Ngôi đình làng thuộc đất thôn Đoài, thờ 5 vị thành hoàng gồm Tản Viên tam thánh (Tản Viên, Cao Sơn, Quý Minh), Long Linh (con của Âu Cơ - Lạc Long Quân) và Cẩm phu nhân (bà còn có miếu thờ riêng). Đình hiện lưu giữ được bản sắc phong năm Quang Trung thứ 5 (1792) do đó có thể đoán rằng Cẩm phu nhân từng làm cung nữ thời vua Lê - chúa Trịnh. Các sắc phong khác còn cho thấy đình đã tồn tại từ cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII.

Năm 1992, ngôi đình Tàm Xá (và chùa Linh Ứng Tự) đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.

Trong đình Tàm Xá. Ảnh NCCong ©2015

Kiến trúc

Đình Tàm Xá ngày nay chỉ lưu giữ được một phần kiến trúc và đồ thờ của ngôi đình lớn đã mất. Đình nằm trong khuôn viên cạnh chùa Linh Ứng Tự, trước chùa là miếu Cẩm phu nhân, cổng chung nhìn ra đê ở phía tây-nam. Mặt bằng xây dựng của đình và miếu đều có hình chuôi vồ, tiền tế 3 gian, các cánh cửa chạm khắc gỗ. Trong đình bày 04 long ngai, 01 hương án với bát hương, đỉnh trầm cổ v.v.. Ngoài ra còn có những tảng đá lớn và bia, tượng, cửa võng, kiệu bát cống.

Miếu Cẩm phu nhân. Ảnh NCCong ©2015

Di sản

Hàng năm dân Tàm Xá mở chính hội vào ngày 12 tháng 3 âm lịch nhưng thường kéo dài đến 14 tháng 3, trong đó có các lễ rước kiệu, tế nhập tịch, tế chính tiệc, tế tống tịch, tế yên vị, tế tư văn, tế các thánh. Nhân dịp này cũng thường diễn ra các trò dân gian như đấu cờ, múa mặt nạ, bơi chải trên sông Hồng v.v..

Di tích lân cận

©NCCông 2015, Tam Xa community hall