Động Hoàng Xá

Động Hoàng Xá là khu thắng cảnh gồm hồ nước và hang đá tự nhiên của một rặng núi nhỏ cũng tên là Hoàng Xá, nằm ở phía nam đại lộ Thăng Long. Vị trí: XJXV+2M, TT. Quốc Oai, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 25km (hướng 9h). Trạm bus lân cận: Ngã 3 Chùa Thầy Gần Cầu Vượt Sài Sơn (xe 74, 87, 88, 107), Trước Lối Rẽ Vào Làng Du Nghệ Xã Kiều Phú 100M (xe 87, 89, CNG07).

Địa thế

Núi Hoàng Xá có tên khác là núi Tượng Linh vì có hình con voi phủ phục và còn gọi là núi Ba Ngai vì 3 ngọn núi trông tựa như 3 chiếc ngai. Núi nằm ở địa phận thôn Hoàng Xá tức thôn Đình Tổ, giáp hai thôn Du Nghệ và Hoa Vôi ở phía bắc của thị trấn Quốc Oai, cách BĐX Bờ Hồ khoảng 25km về hướng tây.

Trong rặng núi này, động to nhất cũng gọi là động Hoàng Xá, có hai cửa hang ở hai phía núi. Cửa hậu thông với lối đi về phía thôn Du Nghệ. Cửa chính mở về phía đông nam, nhìn ra chùa Hoa Vân Tự và hồ nước. Vòm động Hoàng Xá cao hơn 50m và có 3 lỗ thoát khí thông lên đỉnh núi. Ở trong động và trên vách động có nhiều nhũ đá với những hình khối lạ mắt. Đặc biệt có một bức phù điêu tạc tượng ông Tổng đốc Sơn-Hưng-Tuyên (3 tỉnh Sơn Tây, Hưng Hóa, Tuyên Quang) là tiến sĩ Cao Xuân Dục (1842-1923), đầu đội mũ cánh chuồn. Bên cạnh là một tấm bia “ma nhai” khắc bài thơ chữ Hán của ông ghi lại kỷ niệm ngày đầu tiên đến thăm động.

Hồ Hoàng Xá. Photo ©NCCong 2022

Trước cửa chính có 2 toà tháp nhỏ được xây vào năm Thành Thái thứ 7 (1895). Nền động có một phiến đá rất lớn và khá phẳng, hàng chục người có thể nằm nghỉ ở đó. Rải rác tại khu vực quanh núi và động Hoàng Xá còn có ngôi đền Hạ đã bị đốt cháy hồi năm 1949 trong kháng chiến chống Pháp, đền Văn Xương Đế Quân, 2 ngôi chùa cổ có từ thời Hậu Lê: Hoàng Kim Tự (dựa vào vách núi nên gọi chùa Một Mái), Hoa Vân Tự (chùa Cả). Tất cả tạo thành một quần thể du lịch với những đền chùa u tịch hoà vào khung cảnh thiên nhiên trong sạch.

Trong một hang nhỏ cao hơn chùa Hoàng Kim có ngôi miếu Võ Thịnh là nơi thờ Đức thánh Trần và Quan Vũ tức Quan Vân Trường (162-220), một danh tướng của nhà Thục Hán sống dưới thời Tam Quốc bên Trung Quốc. Chùa Hoa Vân thì đến đầu thế kỷ XXI được xây lại bằng bê tông thành mấy toà nhà rất lớn, đặc biệt trong hang đá ở dưới có những pho tượng Phật được chiếu sáng kỳ ảo. Qua cổng hậu chùa này, du khách leo thêm mấy chục bậc nữa sẽ lên tới sân ngôi đền Thượng ở lưng chừng núi.

Cửa chính của động Hoàng Xá. Photo ©NCCong 2022

Từ trên cao bạn có thể ngắm cảnh hồ sen rộng nằm ven lối đi nhỏ trải dài từ bãi đất trống trước cửa hang chính qua chùa và vườn nhãn rồi đến cổng ngoài của khu vực động Hoàng Xá, nơi giáp con đường ĐT421B. Hồ này còn gọi là Giếng Cá, được cho là có hình con cá chép khổng lồ nằm ghếch đầu về phía cửa động. Giữa hồ là rốn cá (Ngư Đỗ), một cù lao nhỏ bên trên có ngôi phương đình hai tầng tám mái rêu phong từng được gọi là Quán Gió và nối với bờ bằng một cây cầu xinh xắn uốn cong duyên dáng.

Lược sử

Đối diện khu vực hồ Giếng Cá và nằm ở bên kia con đường ĐT421B là Gò Mãng Xà, giống hai con rồng chầu, hướng về phía cửa động. Trên gò này có Nghĩa trang liệt sĩ của huyện Quốc Oai. Phía trước mặt hồ, chếch sang bên phải là đình Hoàng Xá tức đình Tổ. Phía sau đình có một quán nhỏ thờ Lữ Gia, thừa tướng của nước Nam Việt. Tương truyền Lữ Gia cùng quân sĩ bị giặc Hán truy đuổi đến tận núi Sài Sơn tức núi Thầy và tiêu diệt hết. Ngài về sau được dân Hoàng Xá tôn làm thành hoàng làng.

Cửa sau động Hoàng Xá. Photo ©NCCong 2020

Theo sử cũ, tại khu vực núi và động Hoàng Xá đã từng xảy ra nhiều trận đánh lớn. Ngày 8 tháng Giêng năm Mậu Thìn (968), quân đội của Đỗ Cảnh Thạc bị đoàn quân của Đinh Bộ Lĩnh tiến công và đánh bại. Sứ quân Đỗ Cảnh Thạc bị thương, chạy về đến núi Sài Sơn thì mất. Gần 9 thế kỷ sau, tháng 12 năm 1854, dưới chân núi Hoàng Xá, nhà thơ Cao Bá Quát (1806-1854) chỉ huy nghĩa quân chiến đấu với quân nhà Nguyễn do Lê Thuận, Lãnh binh Sơn Tây cầm đầu. Nhà thơ đã hy sinh tại trận.

Trước đó Cao Bá Quát từng sống ở đây và đã có ấn tượng đẹp đẽ về một vùng non nước Hoàng Xá nằm trong Phủ Quốc với những địa linh như sông Đáy, núi Thầy và nhiều danh lam thắng cảnh khác. Ông đã cho khắc 4 bài thơ trên vách núi Sài Sơn và để lại bút tích trong động Hoàng Xá.

Điện Mẫu trong hang chùa Hoàng Kim. Photo ©NCCong 2020

Bài thơ sau đây được coi là một thiên tuyệt bút phóng túng của ông:

Chùa Hoa Vân và đền Thượng. Photo ©NCCong 2022

Di tích lân cận

• Chùa Thầy
• Đình làng Cù
• Đình Ngọc Than
• Đình Ngô Sài
• Đình Phú Mỹ
• Đình Phượng Cách
• Đình Thạch Thán

©NCCông 2011-2021, Hoang Xa cave