811 Ba Te pagoda

Chùa Bà Tề (Đại Bi Tự)

huyện Phúc Thọthời Lê trung hưngsông Đáy

Chùa Hiệp Thuận thường gọi là chùa Bà Tề, có từ thế kỷ XVII. Tên chữ: Đại Bi Tự. Xếp hạng: di tích quốc gia (1990). Vị trí: 3JCH+G66, Hiệp Thuận, Phúc Thọ, TP Hà Nội. Toạ độ: 21°04’17"N 105°37’41"E. Cách BĐX Bờ Hồ: 27km (hướng 10h). Trạm bus lân cận: Trước Lối Vào Làng Quế Lâm 30m (xe 117).

Cụm di tích đình và chùa Hiệp Thuận. Ảnh ©NCCong 2020

Lược sử

Hiệp Thuận là một xã thuộc huyện Phúc Thọ, TP Hà Nội. Xã có diện tích 7,43 km², dân số năm 1999 là 8.599 người, mật độ dân số đạt 1.157 người/km². Chùa Hiệp Thuận tọa lạc gần đình và đền làng, cách BĐX Bờ Hồ khoảng 27km về phía tây bắc. Chùa có tên chữ Đại Bi Tự, thường gọi chùa Bà Tề, do phiên âm một từ tiếng Chăm gốc Phạn, có thể từ Padmâ nghĩa là hoa sen.

Một số tài liệu cho biết chùa thành lập từ thời Tiền Lê. Căn cứ vào niên đại hoặc phong cách của các hiện vật, đồ tế khí, tượng Phật và những trang trí nghệ thuật khác như những chân tảng đá xanh chạm 16 cánh sen ở thượng điện, có thể đoán chùa được xây dựng khoảng thế kỷ XVII. Sau đó chùa đã trải qua hai lần trùng tu, sửa chữa lớn vào thời Nguyễn.

Chính điện chùa Hiệp Thuận. Ảnh ©NCCong 2020

Cái tên “Bà Tề” còn được giải thích bằng cách khác. Các cụ già trong làng kể rằng: thời An Dương Vương có nàng công chúa Ngọc Phi sinh ra ở nơi đây và về sau bà cũng mất tại chùa này. Để tưởng nhớ công lao của công chúa, dân làng đã gọi ngôi chùa của mình bằng cái tên Nôm là “Bà Tề”.

Hành lang chùa Hiệp Thuận. Ảnh ©NCCong 2020

Năm 1990, chùa Bà Tề (cùng đình, đền Hiệp Thuận) đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Chùa Bà Tề hiện nay nhìn chếch về phía tây nam và có mặt bằng xây dựng theo kiểu “nội Công ngoại Quốc”. Từ ngoài vào trong gồm cổng chùa và các toà tiền đường, thiêu hương, thượng điện, hai bên là hành lang, tất cả có 15 bộ cửa bức bàn. Chùa thuộc hệ phái Bắc tông.

Toà tiền đường rộng 3 gian, 2 chái với bộ khung gồm bốn hàng cột tròn và kết cấu bộ vì làm kiểu “thượng chồng rường, hạ kẻ”. Toà thiêu hương nằm dọc, nối tiền đường với thượng điện bằng những bộ vì cũng làm theo kiểu “thượng rường, hạ kẻ” và 4 hàng chân cột tròn dưới kê tảng đá xanh. Toà thượng điện cũng có kiến trúc khá giống tiền đường.

Chiếc khánh đồng chùa Hiệp Thuận. Ảnh ©NCCong 2020

Di vật

Bên trong chùa hiện bài trí khoảng 70 pho tượng đất nung, sơn son thếp vàng. Một số pho tượng tròn có nhiều phiên bản khác nhau, như: 05 tượng Thích Ca sơ sinh, 02 tượng Cửu Long, 02 tượng Ngọc Hoàng, 02 tượng Đức Ông, 02 tượng Thánh Hiền, 02 tượng Quan Âm Chuẩn Đề, 02 bộ tượng Văn Thù, Phổ Hiền, v.v… Đặc biệt bộ tượng Tam Thế Phật được làm bằng gỗ và tạc theo phong cách nghệ thuật điêu khắc Champa, mỗi pho cao 93cm, rộng 63cm, đặt trên bệ tượng cũng mang phong cách Champa. Ngoài ra cũng đáng chú ý các pho tượng Như Lai, A Di Đà, Quan Âm Nam Hải và nhiều hoành phi, câu đối.

Chùa còn có quả đại hồng chung khắc 4 chữ Hán “Bà Tề Tự Chung” đúc năm Gia Long thứ 12 (1813) và chiếc khánh Bà Tề đúc năm Minh Mạng thứ 3 (1822) rộng 137cm, cao 109cm.

Di tích lân cận

©NCCông 2011-2021, Ba Te pagoda