989 Ham Long pagoda (Bac Ninh)
Chùa Hàm Long (Long Hạm Tự)
龍 頷 寺
nhà Lýsông ĐuốngKinh BắcChùa Hàm Long có từ năm 1158, đời vua Lý Anh Tông. Tên chữ: Long Hạm Tự 龍 頷 寺. Lễ hội: 15 tháng 2 âm lịch. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1988). Vị trí: 44W4+53, Thái Bảo, phường Nam Sơn, TP Bắc Ninh. Cách Ga Hà Nội: 43km (hướng 2h)
Địa lý
Chùa Hàm Long nằm tại phường Nam Sơn, cách trung tâm thành phố Bắc Ninh khoảng 7 km về phía đông nam. Đất này theo truyền thuyết xưa thuộc các vua Hùng. Đến thời Trần thuộc huyện Vũ Ninh. Từ thời vua Lê Thánh Tông thuộc huyện Quế Dương, phủ Từ Sơn. Đầu thời Nguyễn được gọi là tổng Lãm Sơn Nam, gồm 5 xã: Trung Sơn, Lãm Sơn Đông, Lãm Sơn Nam, Đông Dương, Sơn Dương. Cuối thời Nguyễn 5 xã trên thuộc huyện Võ Giàng rồi sáp nhập thành xã Nam Sơn vào tháng 9-1946.
Năm 1962 xã Nam Sơn thuộc về huyện Quế Võ do huyện Quế Dương hợp nhất với huyện Võ Giàng. Phường Nam Sơn được thành lập vào ngày 1/12/2019 sau khi xã Nam Sơn chuyển về TP Bắc Ninh. Phường có diện tích 11,92 km² và mã hành chính là 09286. Dân số phường năm 2018 gồm 32.659 người, mật độ đạt 2.740 người/km².
- Thuỷ tạ và tam quan chùa Hàm Long
Lược sử
Theo tư liệu ở chùa, Lý triều quốc sư Nguyễn Minh Không năm 1158 đã cho xây dựng chùa Hàm Long tại thôn Thái Bảo, thuộc xã Nam Sơn sau này. Chùa có tên chữ Long Hạm Tự vì phía trước được núi Thần Long che chắn, xung quanh lại có các núi Phụng Hoàng, Kỳ Lân và núi Rùa bao bọc. Chùa ra đời nhiều chục năm sau chùa Phật Tích ở huyện Tiên Du cũng như chùa Dạm ở trên núi Đại Lãm Sơn ngay bên cạnh và có quy mô nhỏ hơn hai chùa đó.
Chùa Hàm Long đến thời Lê trung hưng đã trở thành một chốn Tổ của chi phái Liên Tông thuộc dòng Thiền Trúc Lâm sau khi có đại đệ tử của Thiền sư Chân Nguyên ở núi Yên Tử là Hòa thượng Như Trừng Lân Giác, hiệu Cứu Sinh, đến đây tu tập vào đầu thế kỷ XVIII.
- Tiền đường chùa Hàm Long
Hòa thượng có thế danh Trịnh Thập, là con của Tấn Quang vương Trịnh Bính và em chúa Trịnh Cương. Làm phò mã của Thái thượng hoàng Lê Hy Tông một thời gian, ngài xin thoát tục, tu hành tại gia và đã tự chuyển tư dinh ở huyện Thọ Xương thành chùa Liên Tông (tức chùa Liên Phái bây giờ). Hòa thượng còn lập thêm chùa Hộ Quốc và làm trụ trì chùa Hàm Long rồi cho mở rộng quy mô chùa. Trước khi viên tịch ngài đã chỉ định Thiền sư Tính Ngạn là Tổ kế đăng. Sau này chi phái Liên Tông thờ tổng cộng 18 vị Tổ.
Theo nội dung bài văn bia “Trùng Tu Long Hạm Tự Bi” được dựng tại chùa, vào “ngày tốt tháng trọng xuân năm Mậu Thìn niên hiệu Bảo Đại thứ 2” (tức tháng 2-1928) chùa Hàm Long đã được trùng tu với công sức đóng góp của tăng ni và Phật tử đến từ 21 tỉnh trong cả nước.
- Tượng trong chùa Hàm Long
Năm 1951, chùa Hàm Long và chùa Dạm đã bị pha huỷ một phần lớn do thực hiện chủ trương tiêu thổ kháng chiến. Khi đó tượng Nguyên phi Ỷ Lan và tượng vua Lý Nhân Tông đã được gửi vào chùa Hàm Long nên mới còn lưu đến nay.
Ngày 18-1-1988, chùa Hàm Long được xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia theo Quyết định số 28-VH/QĐ của Bộ Văn hóa. Sáu năm sau, chùa được trao bằng công nhận di tích do Bộ trưởng Trần Hoàn ký.
Kiến trúc
Năm 1995 vị trụ trì mới của chùa Hàm Long là Thích Thanh Dũng đã cho trùng tu tổ đường. Năm 1997 sư cho trùng tu thượng điện, tiền đường, 16 gian nhà khách và xây lại 4 cây tháp trước cổng. Năm 2014 sư cho xây thêm tam quan nội, hồ cảnh quan, chòi nghỉ, bãi đỗ xe,... với kinh phí khoảng 40 tỷ đồng.
- Vườn tháp chùa Hàm Long
Di sản
Nhà chùa Hàm Long vẫn giữ được một số tượng cổ và 14 tháp mộ có từ thời Trần đến thời Nguyễn. Trong số di vật quý có bốn pho tượng đồng: pho Thích Ca cao 2,10m; pho A-nan và Ca-diếp cao 1,86m; pho Hoàng hậu Maya thân mẫu của Phật cao 1,58m. Ngoài ra còn có một số câu đối phản ánh phần nào hành trình lịch sử của chùa.
Có lời đồn lạ từ bao đời rằng chùa Hàm Long là một trung tâm nhốt “trùng” lớn nhất. Trong chùa có một tháp gạch đặt xá lợi của Hòa thượng Như Trừng Lân Giác và một tháp đá gọi là tháp tổ Cứu Sinh tương truyền chứa công phu tu tập cả đời của ngài. Sinh thời ngài đã soạn bộ kinh “Thập Nguyện Cứu Sinh” giúp cho các vong hồn được siêu thoát, do thấy nhiều người quá lo sợ vì những cái chết liên tục trong gia đình hay dòng họ mà nay gọi là “trùng tang”.
- Tháp đá Cứu Sinh chùa Hàm Long
Hằng năm vào ngày 15 tháng 2 âm lịch, nhà chùa đều tổ chức lễ hội cho đông đảo Phật tử và nhân dân tham gia.
Di tích lân cận
- Chùa Dạm: 44V2+CXJ, phường Nam Sơn, TP Bắc Ninh.
- Chùa Phật Tích: 32WG+JM5, xã Phật Tích, H. Tiên Du, Bắc Ninh.
- Chùa Phúc Lâm: 5272+MVX, xã Phú Lâm, H. Tiên Du, Bắc Ninh.
- Chùa Tam Sơn: 4XVG+6VP, xã Tam Sơn, H. Từ Sơn, Bắc Ninh.
- Chùa Tiêu Sơn: 4XQM+55H, Tiêu Thượng, H. Từ Sơn, Bắc Ninh.
- Đình Tam Tảo: 5263+8PF, xã Phú Lâm, H. Tiên Du, Bắc Ninh.
989 - Chua Ham Long ©NCCông 2023