1032 Trich Sai culture index and community hall

Văn chỉ và đình Trích Sài

Mục ThậnLê trung hưngq.Tây Hồ

Văn chỉ Trích Sài vốn là văn chỉ huyện Vĩnh Thuận, có từ thời Lê trung hưng, dựng lại năm 1840. Đình Trích Sài được xây năm 1612. Thờ: thành hoàng Mục Thận. Xếp hạng: Di tích thành phố (2008). Vị trí: số 221-223 phố Trích Sài, 3R46+3J Tây Hồ, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 7km (hướng 11h). Trạm bus lân cận: 196 Lạc Long Quân (xe 13, 25, 33, 55a, 55b, 90)

Địa lý

Trích Sài là một làng lớn ở phía tây nam Hồ Tây và một phường độc lập từ thời Lê đến đầu thời Nguyễn. Năm Gia Long 4 (1805), 4 phường An Thái, Hồ Khẩu, Trích Sài, Võng Thị thuộc tổng Trung, huyện Vĩnh Thuận, phủ Hoài Đức. Năm 1831, vua Minh Mệnh thành lập tỉnh Hà Nội, nhập Vĩnh Thuận vào đó. Năm 1915 thuộc huyện Hoàn Long, tỉnh Hà Đông. Năm 1942 lại thuộc Đại lý đặc biệt Hà Nội. Năm 1981 thuộc phường Bưởi, quận Ba Đình. Cuối năm 1996 chuyển về quận Tây Hồ mới lập.

Trích Sài (đốn củi) xưa có nhiều đầm rừng nên dễ kiếm củi và săn bắt. Dân còn đánh cá và cào trai ốc hến trong Hồ Tây. Sử cũ viết: Vua Lý Nhân Tông từng đặt bẫy hổ ở đây, lấy voi Champa làm mồi nhử. Kẻ Bưởi nằm ở phía đông ngã ba sông Thiên Phù - Tô Lịch, ngoài hoàng thành nhà Lý. Sông Thiên Phù sang thời Lê bị cạn hết do phù sa sông Hồng lấp dần cửa Nhật Tân. Ngày nay Trích Sài là một nơi có đủ loại di tích: văn chỉ, đình, chùa, am miếu...

Cổng văn chỉ Trích Sài. Ảnh ©2013 NCCong

Văn chỉ Trích Sài

Xưa vốn là văn chỉ của huyện Vĩnh Thuận, ít nhất đã có từ thời Lê trung hưng, bị phá hủy 2 lần vào thời Tây Sơn và đầu cuộc kháng chiến chống Pháp. Gần cuối thế kỷ XX lại thành cơ sở sản xuất của hợp tác xã dệt Thành Công. Văn chỉ được phục dựng trên nền đất cũ vào năm 2010, nay cổng nghi môn tứ trụ mang biển số 221 đường Trích Sài.

Trên tấm bia soạn năm Thiệu Trị 5 (1845) được dựng tại đây có ghi: “văn chỉ của hội Tư Văn huyện là chỗ để phụng thờ các bậc tiên hiền của các làng xã trong huyện. Nó được dựng lên là do lòng chuộng nghĩa khuyến học vậy. Văn chỉ vốn ở phường Trích Sài, bị phá hủy vào thời Tây Sơn. Vào năm Canh Tý, tiến sĩ Nguyễn Hữu Thắng cùng các vị hương thôn có tâm đã bỏ tiền xây dựng lại. Họ khảo sát thế đất, kè bờ hồ. Phía ngoài xây đàn Tam Kỳ. Phía trong phụng thờ các bậc Đại khoa, bên trái bên phải phối thờ các vị Trung, Tiểu khoa. Hàng năm, xuân thu nhị kỳ cúng tế đầy đủ. Ruộng văn chỉ được khắc vào bia. Lẽ thường cái cốt yếu của từ chỉ không thuần túy là văn mà còn là sự thanh cao của văn hiến một vùng”...

Cổng đình Trích Sài. Ảnh ©2013 NCCong

Các di tích khác

Đình Trích Sài nằm ở bên tả văn chỉ và mang biển số 223. Đình được xây năm Nhâm Tý 1612. Trải qua nhiều lần trùng tu, mở rộng, nay trước tam quan 3 gian kiểu tường hồi bít đốc tay ngai có bình phong và bậc gạch dẫn xuống Hồ Tây ở phía đông. Sau cổng là sân trước, có thềm rồng dẫn lên sân tiền tế và nhà tả, hữu mạc. Toà tiền tế 3 gian 2 dĩ, kết nối với hậu cung theo hình “chữ Đinh”.

Đình thờ ngài Mục Thận, người quăng lưới bắt Lê Văn Thịnh khi thái sư áp lại gần vua Lý Nhân Tông đi thuyền trong sương mù trên Hồ Tây. Hằng năm đến ngày 6 tháng 9 âm lịch nhân dân hai làng Võng Thị, Trích Sài lại tổ chức lễ giỗ thành hoàng. Tại tam quan có đắp đôi câu đối ca ngợi ngài: “Vạn cổ cương thường khai Hổ võng / Bách niên thanh dự ký Ngưu hồ”. (Muôn thủa cương thường căng lưới Hổ / Trăm năm danh tiếng vọng hồ Trâu).

Sau cổng đình Trích Sài ©2013 NCCong

Tương truyền trước kia vùng này đầy rẫy các loài yêu quái ở đầm rừng và trên gò Bát Tháp, núi Ngũ Nhạc. Hiện còn am Gia Hội thờ Vạn Thọ công chúa và 2 cô con gái của vua Lý Nam Đế (thế kỷ VI) là Vạn Phúc, Vạn Lộc có công diệt con cáo 9 đuôi. Lại có di tích quốc gia là ngôi chùa xây trên đất làng do vua Lê Thánh Tông (thế kỷ XV) cắt cho 24 cung phi và thị tỳ ra đây lập trang Thiên Niên để trồng dâu dệt lụa.

Vùng Bưởi từng giàu về nghề làm giấy và nổi tiếng bởi nghề dệt lĩnh hoa. Năm 1156, vua Lý đã tặng vua Tống 850 tấm lụa màu vàng có hoa văn rồng cuốn. Ngày mùng 5 tháng Giêng hàng năm dân làng Trích Sài vẫn tổ chức lễ tưởng niệm Tổ nghề dệt lĩnh Phạm Thị Ngọc Đô, vốn là một cung phi người Champa.

Sân đình Trích Sài. Ảnh ©2023 NCCong

Tháng 5-2008, cụm di tích đình, văn chỉ và am Trích Sài đã được UBND TP Hà Nội xếp hạng Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật.

Di tích lân cận

1032 - van chi va dinh Trich Sai ©NCCông 2016-2023