1072 District Ha Dong

Quận Hà Đông

sông Nhuệq.Hà Đôngsông Đáy

Lược sử

Năm 1469, Lê Thánh Tông cho lập bản đồ Đại Việt, thừa tuyên Thiên Trường được đổi tên là thừa tuyên Sơn Nam rồi thành trấn Sơn Nam. Năm 1741, trấn Sơn Nam chia làm 3 lộ: Sơn Nam Thượng, Sơn Nam Hạ và Thanh Hoa Ngoại.

Làng Cầu Đơ nằm ven sông Nhuệ, tên chữ là Cầu Đa, cùng Triều Khúc, Yên Xá đều gọi là Kẻ Đơ, xưa thuộc tổng Thượng Thanh Oai, phủ Ứng Thiên, trấn Sơn Nam Thượng. Năm 1831, vua Minh Mạng bãi bỏ 4 doanh và 23 trấn, thay bằng phủ Thừa Thiên và 31 tỉnh. Tỉnh Hà Nội gồm 4 phủ: Hoài Đức, Thường Tín, Ứng Hòa, Lý Nhân.

Năm 1888, vua Đồng Khánh cắt đất phủ Hoài Đức gồm huyện Thọ Xương và một phần huyện Vĩnh Thuận cho Pháp để lập thành phố Hà Nội. Năm 1896, Toàn quyền A.Rousseau chuyển trị sở tỉnh Hà Nội vào Cầu Đơ. Năm 1902, Toàn quyền P.Doumer ra nghị định đổi tên tỉnh Hà Nội thành Cầu Đơ. Năm 1904, Toàn quyền P.Beau đổi tên tỉnh Cầu Đơ thành Hà Đông. Năm 1910 lập nhà thương. Năm 1911, đường xe điện Bờ Hồ - Hà Đông dài 10km ra đời. Năm 1914, xây dựng nhà thờ Thiên Chúa giáo.

Năm 1965, Hà Đông và Sơn Tây sáp nhập thành tỉnh Hà Tây, thủ phủ là thị xã Hà Đông. Ngày 8/5/2009, thành lập quận Hà Đông trực thuộc TP Hà Nội. Năm 2022 quận có 15 phường và 440.000 người.

Sân đình Cầu Đơ. Photo ©NCCong 2013

Di sản

Vùng Ngũ Lãm (Thanh Lãm, Quang Lãm, Bắc Lãm, Đông Lãm, Thắng Lãm) có lăng Cừ suý Chu Bá và di tích thờ các tướng khác của Hai Bà Trưng như Phùng Thị Chính, Đinh Cống, Đinh Lượng. Tại đây đã từng đào được trống đồng thời Đông Sơn, và chuông Thanh Mai được đúc vào năm 798.

Đặc biệt ở làng Vân Nội có bài đồng dao hát về nơi tương truyền có mộ các Vua Hùng và Lạc hầu, Lạc tướng, được gọi là ông Linh, ông Lang: “Ông Lỉnh ông Linh / Đi ra đầu đình / Lại gặp ông Lảng ông Lang / Ông Lảng ông Lang / Đi ra đầu làng / Lại gặp ông Lỉnh ông Linh”, v.v..

Lăng Cừ suý Chu Bá. Photo ©NCCong 2024

Năm 1592, Trịnh Tùng tiến đến khúc sông Đáy ở xã Do Lễ, sai làm cầu phao và chia quân đi đánh các huyện xung quanh rồi trở về Thanh Hoa. Không lâu sau thì đuổi được quân Mạc khỏi Thăng Long và rước vua Lê về kinh đô. Từ đó, vùng này sinh ra nhiều danh Nho và lương y cùng các di tích lịch sử - văn hoá.

Đình Huyền Kỳ được xây năm 1655, thờ Lãnh Lãng - tướng của Hùng Vương thứ 18. Đình Quang Lãm có từ năm 1691, thờ Cảo Nương Công chúa - con gái của Triệu Việt Vương. Đình Văn Phú được dựng năm 1733, thờ Thiết Du - tướng thời Tiền Lý, v.v..

Các đô vật Xa La làm lễ tạ Thánh. Tư liệu Pháp năm 1916

Vùng La, Xốm nổi tiếng về hát ví, hát trống quân. Địa danh Xốm và các tên cổ khác còn lưu truyền qua các câu ca: “Thợ Xốm, cốm Vòng”; “Bầu già, cà đỏ đít, mướp xơ / Đem ra chợ Xốm mà vơ lấy tiền”; “Trâu ăn lúa, lấy lúa bổ đầu / Làng Màu ăn da, làng ta ăn thịt / Hà Trì hít lông, Bến Xốm trông mồm, Xa La rửa bát”, “Giếng Xa La vừa trong vừa mát / Đường Xa La lắm cát dễ đi”, v.v..

Vùng Kiến Hưng có làng rèn Đa Sỹ và ngôi chùa Mậu Lương cũng xuất hiện trong ca dao, thành ngữ như: “Hỡi ai đi ngược về xuôi / Có về Đa Sỹ với tôi thì về / Đa Sỹ có lĩnh, có nghè / Có sông tắm mát, có nghề rèn dao”; “Ai mua tiu cảnh thì mua / Thanh la, não bạt, thầy bùa bán cho / Hộ pháp thì một quan ba / Cửu Long chín chục, Thích Ca ba tiền / Hai bà mụ thiện hai bên / Sư đem bán nốt lấy tiền nộp cheo”, v.v..

Tam quan nội đình La Khê. Photo ©NCCong 2014

Ca dao vùng La Khê, Vạn Phúc giới thiệu con người và sản phẩm the, lụa của quê hương: “The La, lụa Vạn, vải Canh / Nhanh tay đi bán, ai sành thì mua”; “La Khê tốt đất cao nền / Ai đi đến đó dễ quên đường về”; “Văn có Tiến sĩ, võ có Quận công”; “Trai làng làm Lang trung / gái làng làm Thứ phi”, v.v..

Thái phi Nguyễn Thị Ngọc Phụng của chúa Trịnh Căn (1633-1709) quê ở vùng Tam Lộ (Do Lộ, Nghĩa Lộ, Yên Lộ), bà rất giỏi hát ả đào. Dương Thị Ngọc Hoan là phi của chúa Trịnh Sâm (1739-1782) thì mở một hành cung ở ao Vạc cạnh làng Tuân. Rất tiếc Nguyễn Hữu Chỉnh khi bỏ Trịnh theo Tây Sơn đã phá hết phủ đệ nhà chúa ở đây...

' />
Chùa Quang Lãm. Photo ©NCCong 2024

Di tích gần sông Nhuệ

Cổng miếu Linh Tiên. Photo ©NCCong 2021

Di tích gần sông Đáy

1072 District Ha Dong ©NCCông 2011-2024