11 Nguyen Thien Thuat street

Phố Nguyễn Thiện Thuật

q.Hoàn KiếmNguyễn Thiện Thuật

Phố Nguyễn Thiện Thuật dài 216 m, đi từ ngã tư Hàng Khoai - Nguyễn Thiệp qua 3 phố Cao Thắng, Cầu Đông, Thanh Hà đến ngã tư Hàng Chiếu - Hàng Giày. Nay thuộc phường Đồng Xuân, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2 km (hướng 1 h). Trạm bus lân cận: 80 Trần Nhật Duật, 22c Hàng Lược.

Lược sử

Phố Nguyễn Thiện Thuật vốn ở trên đất thôn Tiền Trung, tổng Hậu Túc, huyện Thọ Xương cũ. Đoạn giữa phố nay có chợ búa, các chung cư và trường học đông đúc nhưng trước kia từng là con hồ Đồng Xuân, bị lấp vào cuối thế kỷ XIX. Năm 1892 có hãng Bourgouin—Meiffre được phép đến đây xây dựng một xí nghiệp sản xuất sợi bông, dân gọi là nhà máy Bắc Qua.

Năm 1918, nhà máy Bắc Qua bị sáp nhập vào nhà máy dệt Nam Định, xưởng và nhà kho bị phá bỏ, trở thành bãi đất trống. Những thập niên 1920, 1930, phong trào thể dục thể thao phát triển, bãi Bắc Qua trở thành một sân tập và thi đấu, gọi là “Stade Lepage" (sân vận động Lepage).

Nguyễn Thiện Thuật - Cầu Đông ©NCCong 2011

Bãi đá bóng được làm hàng rào ngăn tử tế nên con đường đất đi ngang trước sân vận động dần hình thành và mang tên “Rue Lepage” (phố Lepage). Tuy được gọi là phố song thời kỳ đầu chưa xây gì mấy, lối thông sang Hàng Chiếu cũng chỉ là một ngõ hẹp, đêm tối thường ít người qua lại. Sau này mới có nhà cửa nhưng chủ yếu tập trung dân nghèo tương tự như dân xóm Thanh Hà sát cạnh.

Năm 1945 phát xít Nhật đảo chính Pháp ở Đông Dương, thị trưởng Hà Nội là Trần Văn Lai đổi tên Rue Lepage thành phố Tán Thuật. Cuối năm 1946 chiến sự bùng nổ, bãi Bắc Qua trở thành chiến hào. Ngày quân Pháp tấn công chợ Đồng Xuân, chúng đã bắn đại bác và cho xe tăng từ bờ sông Hồng đánh vào qua bãi bóng. Cả khu vực bị phá tan tành.

Khu di tích Nguyễn Thiện Thuật ở quê hương

Thời tạm chiếm (1948 - 1954), bãi Bắc Qua được sửa sang thành nơi họp chợ của những người buôn bán ở bên Gia Lâm sang. Đó là một cái chợ nổi tiếng, nhiều người sống ở khu phố cổ thường đến đây để mua những thứ hàng vừa thiết yếu vừa phù hợp với bình dân. Chợ họp ở quanh ngã ba Nguyễn Thiện Thuật - Cao Thắng, lúc đầu còn rộng rãi vì nhà cửa chủ yếu mới chỉ được xây dựng ở phía giáp phố Hàng Chiếu.

Nhân vật

Từ ngày Giải phóng Thủ đô đến nay, phố mang tên đầy đủ của nhà yêu nước Nguyễn Thiện Thuật (1844 - 1926). Ông quê làng Xuân Dục, nay thuộc xã Xuân Dục, thị xã Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên. Thi đỗ cử nhân năm 1871, ông lĩnh chức Tán tương quân vụ Hải Dương năm 1879. Năm 1881 ông giữ chức Chánh sứ sơn phòng Hưng Hóa kiêm Tán tương quân vụ Sơn Tây.

Nguyễn Thiện Thuật (1844-1926)

Ngày 25-8-1883 triều đình Huế ký hiệp ước Harmand, vua Hiệp Hòa gọi Nguyễn Thiện Thuật về kinh nhưng ông không tuân lệnh mà theo Nguyễn Quang Bích (1832 - 1890) tiếp tục chống Pháp. Ngày 12-4-1884 Hưng Hóa bị chiếm, ông lại lên Lạng Sơn tham gia nghĩa quân của Lã Xuân Oai (1838 - 1891, chí sĩ đầu tiên ở tù Côn Đảo). Tháng 2-1885, Pháp chiếm Lạng Sơn, hai ông phải lánh sang Trung Quốc. Tháng 7-1885 Huế thất thủ, vua Hàm Nghi chạy ra Cam Lộ (Quảng Trị) và hạ chiếu Cần Vương. Nguyễn Thiện Thuật trở về căn cứ Bãi Sậy (Hưng Yên) thay Đinh Gia Quế mới mất, lãnh đạo du kích diệt địch. Ông kết nối với các nhóm khác nên được vua phong làm Bắc Kỳ Hiệp thống quân vụ đại thần.

Năm 1888, Hoàng Cao Khải chỉ huy đánh Bãi Sậy điên cuồng. Trước tình thế khó khăn, Nguyễn Thiện Thuật trao quyền chỉ huy cho em là Nguyễn Thiện Kế để vượt biên giới sang Trung Quốc tìm các thủ lĩnh phái kháng chiến như Tôn Thất Thuyết, Lưu Vĩnh Phúc v.v. bàn cách tăng viện. Việc không thành do triều đình nhà Thanh sợ Pháp. Tiếp đó ông bị bệnh, đành phải lần lữa sống ở đất khách quê người rồi cuối cùng mất ở Nam Ninh, thủ phủ tỉnh Quảng Tây.

Nguyễn Thiện Thuật - Hàng Chiếu ©NCCong 2015

Hiện tại

Từ 1954, phố Nguyễn Thiện Thuật dần dần được mở mang và phát triển cùng với các chợ Đồng Xuân, Bắc Qua, Cầu Đông, Hàng Giầy liền kề hoặc xa hơn một chút như các chợ Gầm Cầu, Long Biên. Ngày nay nơi đây rất tấp nập, nhất là ở những đoạn có các cửa hàng, chung cư và trường học. Đặc biệt có cả chợ đêm, họp thường xuyên ngay trên phố, chủ yếu buôn bán thực phẩm.

Đến nay, phố Nguyễn Thiện Thuật vẫn chưa có những thay đổi thật lớn. Đáng kể chỉ có việc mở rộng chợ Đồng Xuân, rồi dãy nhà bên số lẻ từ cuối phố Cao Thắng đến giáp phố Hàng Khoai đã bị phá dỡ và bỏ hoang nhiều năm ròng để chờ xây thêm một trung tâm thương mại nữa, sau khi bên số chẵn đã có một trung tâm thương mại mang tên Chợ Cầu Đông ở đầu phố Cầu Đông.

Nguyễn Thiện Thuật - Thanh Hà ©NCCong 2012

Panorama

Di tích lân cận

11 pho Nguyen Thien Thuat ©NCCông 2011