Tam quan mới của chùa Võng Thị. Ảnh ©2012 NCCong

Lược sử

Khuôn viên chùa rộng chừng 5.000m2, nằm ở góc tây-nam ven bờ hồ Tây. Đất này thuộc về một ngôi làng cổ của Hà Nội. Trước kia, dân làng chủ yếu sinh sống bằng nghề đánh cá và "seo" giấy. Nơi đây từng có một chợ bán lưới cho những ngư phủ quanh hồ Tây nên làng có tên là Võng Thị (Chợ Lưới).

Tam bảo chùa Võng Thị. Ảnh ©2012 NCCong

Chùa Võng Thị khởi dựng dưới đời vua Lý Nhân Tông (1072—1128). Đến năm 1947, chùa từng bị san phẳng, toàn bộ tượng Phật bị đốt. Năm 1965, một hầm trú ẩn của Thành ủy Hà Nội đã được xây dựng dưới sân chùa và là nơi chỉ huy quân dân thủ đô trong cuộc chiến tranh chống không quân Mỹ. Hầm được xây bằng đá hộc, mỗi bề rộng 12m, nửa chìm nửa nổi, phần chìm thông với hệ thống địa đạo.

Trong quá trình đô thị hoá, dọc con đường làng được gắn biển “phố Võng Thị” vào năm 2001 nay đã mọc lên san sát các biệt thự. Phố này chạy từ phố Thuỵ Khuê đến bờ Hồ Tây, nơi có chùa và đình Võng Thị với ngôi đền cổ được dựng vào cuối thế kỷ XI. Đình Võng Thị có điện thờ Mục Thận, theo văn bia còn lưu, ông là người đánh cá nổi tiếng trong “Vụ án hồ Dâm Đàm” vào tháng Ba năm Bính Tý (1096).

Phủ Tam tòa Thánh Mẫu chùa Võng Thị. Ảnh ©2012 NCCong

Truyền thuyết

Người xưa kể rằng Mục Thận khi chèo thuyền đánh cá trên hồ Tây đã quăng lưới bắt được “hổ” là thái sư Lê Văn Thịnh đang áp lại gần vua Lý Nhân Tông trong sương mù. Theo chính sử, các quan đại thần kết tội Lê Văn Thịnh mưu sát vua; nhưng rất lạ là thái sư không phải chịu án tử hình mà chỉ bị đày đi Thao Giang (Phú Thọ). Mục Thận được phong hàm Đô úy và ban đất ở vùng Dâm Đàm làm thực ấp.

Cổng phụ vào chùa Võng Thị

Mục Thận là một ngư phủ từng cứu được nhiều người bị nạn trên sóng nước. Dân làng góp tiền xây đền thờ sống ông, gọi là Mục Thận từ. Ngày giỗ ông (14/2 âm lịch) đã trở thành dịp hội hàng năm của các làng Võng Thị, Trích Sài, Hồ Khẩu, trong đó có lễ rước kiệu về đình Võng Thị từ đền Dục Khánh và đền Vệ Quốc—nơi thờ hai con trai của Mục Thận có công dẹp giặc.

Ngõ phụ chùa Võng Thị giữa hai ao. Ảnh ©2012 NCCong

Kiến trúc

Trải qua hơn 9 thế kỷ, chùa từng được trùng tu và tôn tạo nhiều lần, diện mạo bị thay đổi gần hết. Nghe nói từ trước những năm 1990, cửa chùa đã được đặt hướng theo các kiểu khác nhau. Lúc đầu mở về hướng đông-bắc, sau lại xoay sang hướng tây. Ni sư Đàm Đạo trụ trì hơn 20 năm gần đây đã tổ chức quyên góp để dựng lại nhiều hạng mục kiến trúc của chùa Võng Thị từ những phế tích đổ nát.

Chính điện chùa Võng Thị

Hiện nay chùa chính có mặt bằng hình chữ Tam và xoay hướng đông-nam. Sau dãy tường dài, ở phía trái toà tam bảo là hồ nước và xung quanh chùa có vườn cây mát mẻ. Tam quan to rộng với gác chuông rất cao được xây sát mặt phố. Qua khoảng sân lát đá là các bậc thềm cao dẫn lên hiên toà tam bảo. Tiền đường và hậu cung có hình khối đồ sộ. Bên trái chính điện là phủ thờ Tam tòa Thánh Mẫu, còn ở phía sau là lầu Địa Tạng vương.

Tượng Thánh hiền và Hộ pháp chùa Võng Thị. Ảnh ©2012 NCCong

Di sản

Trong chính điện, bộ tượng Phật Tam Thế ngự ở tầng trên cùng. Mỗi tượng cao 0,9m, kể cả tòa sen là 1,2m, ngang gối 0,54m, tạc bằng gỗ vào thời Mạc. Bộ cổ vật quý này vốn bị kẻ gian lấy từ đâu không rõ, sau được Sở công an TP Hà Nội thu giữ lại và nhà chùa cung kính thỉnh rước về.

Một tháp cổ sau chùa Võng Thị. Ảnh ©2012 NCCong

Phía dưới bộ Tam Thế đặt tượng Thích Ca, tượng tôn giả A Nan và Ca Diếp, tượng Quán Thế Âm thiên thủ thiên nhãn, bộ Thất Phật Thế Tôn và tòa Cửu Long. Trong chùa treo một quả chuông đúc từ thời Tây Sơn. Các ban thờ được trang hoàng lộng lẫy, có nhiều hoành phi, câu đối và những cửa võng chạm khắc tinh tế.

Với bề dày thời gian đáng kính và địa thế đẹp đẽ của mình, chùa Võng Thị đã được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.

Sân chùa Võng Thị. Panorama ©2014 NCCong

Di tích lân cận

• Chùa Tĩnh Lâu: số 65 phố Trích Sài, phường Bưởi.
• Đền Đồng Cổ (Kẻ Bưởi): số 353 phố Thụy Khuê, phường Bưởi.
• Đền Voi Phục Thụy Khuê: số 251 phố Thụy Khuê, phường Thụy Khuê.
• Đình An Thái: số 596 phố Thụy Khuê, phường Bưởi.
• Đình Hồ Khẩu: ngõ 378 Thụy Khuê, phường Bưởi.

Bản đồ trực tuyến