Chùa Huy Văn (Dục Khánh Tự)

Chùa Huy Văn có từ thế kỷ XV. Tên chữ: Dục Khánh Tự (kỷ niệm nơi vua Lê Thánh Tông ra đời). Xếp hạng: Di tích quốc gia (1996). Vị trí: số 13 ngõ Huy Văn, 2RFM+53 Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2,6 km (hướng 9 h). Trạm bus lân cận: 107 Tôn Đức Thắng (xe 02, 25, 41, 49)

Lược sử

Đời vua Lê Thái Tông trị vì, tiệp dư Ngô Thị Ngọc Dao đang có mang thì bị phi tần Nguyễn Thị Anh vu cáo. Nguyễn Trãi giúp cho bà thoát tội tù đày, được ra tu ở chùa thôn Huy Văn, còn gọi chùa Hoa Văn do nằm cạnh bến đò Hoa trên sông Kim Ngưu. Tại đây bà sinh ra hoàng tử Tư Thành. Năm 1442, vua đột tử ở vườn Lệ Chi, con còn bé đã trở thành vua Nhân Tông, bà Nguyễn Thị Anh nhiếp chính, Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc.

Nhân Tông cho đón Tư Thành về cung, phong làm Bình Nguyên Vương. Năm 1459, Nghi Dân cùng đồ đảng đột nhập cung cấm ám sát mẹ con Nhân Tông và cướp ngai vàng. Năm sau, triều thần lại giết chết Nghi Dân, đưa Bình Nguyên Vương lên ngôi vua Thánh Tông. Vua tôn mẹ là Quang Thục hoàng thái hậu, cho sửa chùa và đổi tên là Dục Khánh Tự.

Tam quan và sân điện Huy Văn. Panorama ©NCCong 2014

Đến khi mẹ mất (1469), vua cho tạc tượng, đúc chuông và xây lại điện Huy Văn ở ngay sân trước chùa thành đền thờ bà, cúng giỗ vào ngày 26 tháng 2 âm lịch hàng năm. Trên hiên có tấm bia đá “Trùng tu Huy Văn điện bi ký” dựng năm 1823. Theo lệ cũ, đến ngày hoá của vua Thánh Tông thì dân sở tại tổ chức lễ tưởng niệm ở đây.

Dục Khánh Tự toạ lạc trên đất thôn Huy Văn, thuộc tổng Hữu Nghiêm, huyện Thọ Xương, phủ Phụng Thiên, kinh đô Thăng Long, gần hồ Văn Chương. Đương thời, bài văn bia “Huy Văn điện Dục Khánh tự bi ký” dựng ngoài hiên điện Huy Văn ca ngợi rằng ngôi chùa này “...hội tụ nhiều linh khí nhờ đức Càn Khôn, được khí thiêng hun đúc và có điềm ngôi sao lớn tựa cầu vồng hiện trên bến Hoa, ánh chớp sáng loè ngoài đồng nội, đồ sộ thay, huy hoàng thay...”.

Ngày nay hồ Văn Chương bị thu hẹp và sông Kim Ngưu trở thành lạch nước thải. Từ phố Tôn Đức Thắng (trước kia là phố Hàng Bột) du khách có thể vào chùa qua tam quan mới mở ra ngõ Huy Văn, hoặc bằng lối cổng cũ ở ngõ Văn Chương.

Chùa Huy Văn sau trùng tu. Ảnh ©NCCong 2013

Kiến trúc

Chùa và điện trải qua tôn tạo nhiều lần nhưng vẫn giữ kiến trúc “tiền Thần hậu Phật”. Trong đợt đại tu năm 2013-2014 đã sửa lại hầu như hoàn toàn, cho lát sân gạch, xây tường bao và mở tam quan mới ra ngõ Huy Văn. Điện Huy Văn 5 gian ở giữa, hai bên có điện Thánh Mẫu và nhà Tổ đều 3 gian. Năm 2014 thêm Lầu Cô, Lầu Cậu trước điện Thánh Mẫu cùng vườn tháp và một giảng đường 3 tầng bằng bê tông ở sau nhà Tổ.

Bái đường và hậu cung điện Huy Văn nối liền thành hình “chữ Nhị”. Tịnh xá và trai đường nằm dọc hai bên hậu cung như hai hành lang nhỏ kéo xuống Tam bảo. Hành lang bên phải dựa lưng vào vườn tháp. Hành lang bên trái gối đầu vào cửa ngách thông ra cổng hậu cũ ở phía ngõ Văn Chương, chỗ có tượng hai vị Hộ pháp nhìn sang cổng Văn chỉ Hà Nội. Chùa ở phía sau điện, gồm 5 gian tiền đường nối với 3 gian thượng điện theo hình "chữ Đinh”, ngoài hiên treo bức hoành phi đề “Dục Khánh thiền tự”.

Vườn tháp chùa Huy Văn. Ảnh ©NCCong 2013

Di sản

Trong Phật điện có nhiều lớp tượng, lớp trên cùng bày 3 pho Tam thế. Lớp thứ hai ngồi chính giữa là tượng Lê Thái Tông, xung quanh vua có tượng bốn vị tứ trụ triều đình. Lớp thứ ba đặt tượng Quán thế âm nghìn mắt nghìn tay. Lớp thứ tư bài trí tượng Cửu Long ở giữa, bên trái là tượng Quán thế âm tống tử, bên phải có tượng bà nội của vua Lê Thánh Tông. Lớp thứ năm đặt tượng Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ.

Chùa Dục Khánh và điện Huy Văn ngoài tính tôn giáo còn mang tính vương quyền. Cách bày ban thờ ở đây khác hẳn chùa khác ở chỗ ngoài tượng Phật còn có các tượng vua quan triều đình. Pho tượng Lê Thánh Tông trước đặt ở chùa Khán Sơn (cạnh phủ Thủ tướng ngày nay), khi quân Tây Sơn ra Thăng Long có toán loạn binh phá chùa này, người ta mới rước về chùa Huy Văn.

Trong điện Huy Văn

Việc đặc cách cho phối thờ Nguyễn Trãi - Nguyễn Thị Lộ khẳng định mối quan hệ tốt đẹp giữa họ với Ngô Thị Ngọc Dao và Lê Thánh Tông. Tượng Nguyễn Thị Lộ tạc ở tư thế ngồi, cao 60cm, đầu đội mũ hai bên có 2 bông hoa cúc cách điệu, ở giữa có hổ phù; y phục giản dị, khuôn mặt hơi cười, mắt vui miệng tươi, tai dài, cổ cao 3 ngấn; tay phải lần tràng hạt, tay trái để lên đùi, chân đi hài đen.

Tượng Nguyễn Trãi cũng tạc ở tư thế ngồi, cao 60cm, đầu đội mũ cánh chuồn của đại thần; áo triều phục có thắt đai và thêu hoa cúc, cổ áo có 7 bông hoa cúc; đầu, râu tóc bạc, lông mày trắng, mắt nhìn thẳng hiền từ, tai dài, tay phải cầm một cành cây trên có lông mầu bã trầu, tay trái để trên đùi, chân đi hài đen, toàn khuôn mặt toát lên vẻ đăm chiêu.

Điện Phật chùa Huy Văn. Ảnh ©NCCong 2013

Năm 1996, chùa Huy Văn được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Di tích lân cận

• Chùa Linh Ứng: số 290 phố Khâm Thiên.
• Chùa Phổ Giác: số 80 phố Ngô Sĩ Liên.
• Đàn Xã Tắc: 2R9H+3X, ngã phố Xã Đàn - Ô chợ Dừa.
• Đền Sòng Sơn: số 35 phố Tôn Đức Thắng.
• Đền-đình Lương Sử: 2RGP+7F, số 47 ngõ Lương Sử A.
• Đình, chùa Linh Quang: ngõ Văn Chương 2.
• Văn Miếu: số 58 phố Quốc Tử Giám.

©NCCông 2012-2015, Huy Van pagoda