Cây đa Ngõ Gạch. Ảnh NCCong ©2012

Lược sử

Ngõ Gạch là một trong những con phố cổ nhất ở Hà Nội. Hồi cuối thế kỷ XIX, trong phố có nhiều nhà bán vật liệu xây dựng nên thành tên Ngõ Gạch. Đây nguyên là đất thôn Hương Bài, làng Cổ Lương, thuộc tổng Hậu Túc (sau đổi là tổng Đồng Xuân), huyện Thọ Xương, tỉnh Hà Nội xưa.

Sân đình Thanh Hà. Ảnh NCCong ©2012

Thời thuộc Pháp, nơi đây vốn có hai phố ngắn là Rue Nguyễn Siêu và Rue Hàng Gạch (Rue des Briques), giáp nhau ở ngã tư Hàng Giầy, sau lại gộp chung gọi là Rue Án Sát Siêu. Từ năm 1945, Rue Án Sát Siêu lại được tách ra làm hai phố nhỏ có tên như bây giờ: phố Ngõ Gạch và phố Nguyễn Văn Siêu.

Ngã tư Hàng Giầy—Ngõ Gạch. Panorama NCCong ©2014

Sang thế kỷ XX phố vẫn buôn bán các mặt hàng vật liệu xây dựng như xi măng, giấy bột màu, chổi đót, gạch ngói; một số gia đình còn mở cửa hàng bày bán tạp phẩm, đáp ứng nhu cầu của nhân dân trong khu phố cổ. Hiện nay số hộ dân phố tăng lên nhiều, chủ yếu kinh doanh trong các ngành thủ công mỹ nghệ, ăn uống và du lịch.

Cổng đền Cổ Lương. Ảnh NCCong ©2012

Đình làng Cổ Lương nay đã mất, nhưng đền Cổ Lương vẫn toạ lạc trong ngõ phố Nguyễn Văn Siêu, gần ngay đầu phố Ngõ Gạch. Ở nhà số 10 phố Ngõ Gạch hiện còn ngôi đình cổ của thôn Thanh Hà, được di chuyển đến đây từ trước khi xây dựng chợ Đồng Xuân. Tuy nhiên con phố Thanh Hà thì ở trên đất làng cũ, cách đình khoảng 100m về phía đông.

Ngã tư Hàng Đường—Ngõ Gạch. Panorama NCCong ©2014

Đình Thanh Hà

Đình làng Thanh Hà thờ đại vương Trần Lựu — một vị tướng thời Trần từng đóng góp nhiều công sức trong cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên xâm lược hồi cuối thế kỷ XIII. Trong đình từ lâu vẫn diễn ra các nghi thức tín ngưỡng thờ thành hoàng của nhân dân địa phương và tưởng niệm những người có công với đất nước, về sau lại có đặt thêm ban thờ Mẫu.

Cổng đình Thanh Hà. Ảnh NCCong ©2013

Lễ hội đình được tổ chức hàng năm vào các ngày 4 tháng Tư và 15 tháng Chín âm lịch. Ngày 21-1-1989, đình Thanh Hà được nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử kiến trúc quốc gia. Mới đây đình đã được trùng tu nhưng diện tích chẳng còn như xưa sau nhiều năm bị lấn chiếm.

Đình Thanh Hà. Panorama NCCong ©2014

Đình Thanh Hà có kiến trúc theo kiểu đình làng truyền thống của vùng quê Bắc Bộ Việt Nam. Trải qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, nay đình còn giữ được nhiều mảng chạm khắc, cửa võng và đồ thờ tự bằng gỗ sơn son thếp vàng, mang phong cách nghệ thuật điêu khắc thời Nguyễn.

Ban thờ Mẫu đình Thanh Hà. Ảnh NCCong ©2012

Trong đình hiện vẫn lưu giữ 50 viên gạch gốm sứ mang nét trang trí thời nhà Mạc là những cổ vật quý hiếm. Đình có 9 tấm bia đá niên đại thời Nguyễn, trong đó có tấm bia nêu rõ sự tích và công việc xây dựng ngôi đình. Bộ di vật của đình Thanh Hà ngoài giá trị về nghệ thuật còn góp thêm tư liệu cho việc tìm hiểu lịch sử nghệ thuật, lịch sử thủ đô cũng như lịch sử làng xã Việt Nam.

Bản đồ trực tuyến

Di tích lân cận

• Chùa Cầu Đông: số 38b phố Hàng Đường, có thờ vợ chồng thái sư Trần Thủ Độ.
• Đền Bạch Mã: ngã phố Hàng Giầy-Hàng Buồm.
• Đền Cổ Lương: ngõ 28 phố Nguyễn Văn Siêu.
• Đình Đồng Thuận: số 27 phố Hàng Cá.
• Đình Lò Rèn: số 1 phố Lò Rèn.