207 Thanh Ha street
Phố Thanh Hà
Phố Thanh Hà dài 150m, đi từ ngã phố Ô Quan Chưởng—Đào Duy Từ—Hàng Chiếu—Thanh Hà tới phố Nguyễn Thiện Thuật. Nay thuộc: phường Đồng Xuân, Q. Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Cách Ga Hà Nội: 2,1km (hướng 1h). Trạm bus lân cận: 80 Trần Nhật Duật (xe 03, 11, 14, 18, 22a, 23, 34, 86), 373 Hồng Hà (03, 11, 24, 34, 55).
Lược sử
Xưa kia nơi đây thuộc đất thôn Thanh Hà, phường Đông Hà, tổng Hậu Túc (sau đổi là tổng Đồng Xuân), huyện Thọ Xương cũ. Thôn này có một ngôi đình vốn tọa lạc bên cạnh Đông Hà Môn (tức “cửa Đông Hà”, nay là Ô Quan Chưởng). Năm 1817, đình Thanh Hà được dời xa bờ sông hơn, đến vị trí ở sau nhà số 77 phố Hàng Chiếu hiện nay, cổng trước mở ra phố Ngõ Gạch. Trong đình thờ đại vương Trần Lựu, một vị anh hùng có công chống quân xâm lược cuối thời Trần.
Khi thành Hà Nội mới bị chiếm, lối đi chính qua thôn Thanh Hà là một con đường đất; về sau tuy được mở mang và trải nhựa nhưng vẫn nhỏ hẹp. Dọc sông Hồng quãng này, thực dân Pháp cho phá bỏ bức tường vòng ngoài thành bằng đất và xây lên một con phố dọc, đặt tên Quai Clémenceau, dân ta gọi là phố Bờ Sông (tức Trần Nhật Duật bây giờ). Trong một tấm bản đồ cũ vẽ năm 1890 tên đoạn ngõ đi từ cửa ô Quan Chưởng rẽ vào thôn từng được ghi là Ruelle Hàng Nâu, có lẽ vì trong ngõ có nhiều gia đình buôn bán lâm sản được các thuyền bè từ miền núi xuôi sông Hồng chở đến bến gần đấy.
- Ngõ Thanh Hà. Photo ©NCCong 2012
Gần nơi rẽ ngoặt của ngõ Hàng Nâu vốn có ngôi đền Hội Thống, thờ Đức Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Sau khi quân Pháp tái chiếm Hà Nội (1947), đoạn ngõ đi thẳng từ nơi rẽ đó về hướng tây đến Rue Lepage (tức phố Nguyễn Thiện Thuật bây giờ) đổi tên là phố Thanh Hà, còn đoạn cong từ chỗ ngoặt xuống cửa ô Quan Chưởng ở phía đông thì đổi là ngõ Thanh Hà. Từ cuối năm 1954, cả hai đoạn trên được chính quyền mới sáp nhập thành một phố mang tên Thanh Hà.
- Đền Hội Thống, phố Thanh Hà. Panorama ©NCCông 2012
- Ô Quan Chưởng, phố Thanh Hà. Panorama ©NCCông 2014
Đầu phố Thanh Hà, cạnh cửa ô có một số nhà nhỏ đến nay vẫn còn lụp sụp. Trước kia hầu như ở đó toàn là dãy tường và cổng hậu của những ngôi nhà to, mặt quay ra phố Bờ Sông và phố Hàng Chiếu, đan xen những ngôi nhà hẹp được làm thêm ở đất trống. Song song với phố Ô Quan Chưởng, kéo từ chỗ ngoặt đến phố Bờ Sông từng có một phố ngắn khác, người Pháp gọi là “Voie 253” (đường 253), không biết chính xác vì sao và lúc nào thì biến mất...
- Nguyễn Thiện Thuật - Thanh Hà ©NCCong 2012
Gần hết đường phố Thanh Hà và nhà cửa xung quanh đều bị phá hủy nặng nề bởi đại bác và xe tăng trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp (cuối 1946 đầu 1947). Đến các thời kỳ ổn định sau đó, mảnh đất từng là chiến trường hoang tàn đã được xây dựng lại thành một khu dân cư khang trang hơn với những trường học cao tầng như Kim Đồng, Lê Lợi và các căn nhà ở mặt phố hoặc trong ngõ ngách.
Di tích trong phố
Đoạn cuối phố Thanh Hà với lòng đường khá rộng và đổ vào phố Nguyễn Thiện Thuật đã trở thành một khu vực buôn bán đông đúc gần sát khu chợ Bắc Qua—Đồng Xuân. Đoạn đầu phố hẹp hơn thì tập trung các hàng quán bình dân, vẫn mang dáng vẻ xóm nghèo xưa. Nơi đây có cả một cái chợ được coi là ngôi chợ cổ nhất của quận Hoàn Kiếm. Ngôi đền Hội Thống nhỏ xíu vẫn có đông con nhang đệ tử của Đạo Mẫu lai vãng, mặc dù một phần diện tích đã bị mất.
- Đền Hội Thống. Photo ©NCCong 2012
Đông Hà Môn tức Ô Quan Chưởng là một kiến trúc cổng thành theo kiểu vọng lâu hai tầng; mới được trùng tu vào cuối năm 2010, đầu 2011. Tầng dưới có cửa chính cao 3m, rộng gần 3m; hai cửa phụ ở hai bên, mỗi cửa rộng 1,65m, cao 2,5m. Tầng trên có vọng lâu 4 mái, thu nhỏ vào vị trí giữa cửa nên có lối đi xung quanh, mé ngoài có lan can trang trí các hình lục lăng, tứ giác hay hoa thị. Lối dẫn lên vọng lâu xây bậc thang ở hai bên phía ngoài cổng phụ. Toàn bộ cửa ô có chiều rộng 20m, chiều dài 7m, xây bằng đá và gạch vồ loại lớn.
Di tích lân cận
- Chùa Cầu Đông: số 38B phố Hàng Đường.
- Chùa Quán Huyền Thiên: số 54 phố Hàng Khoai.
- Đền Bạch Mã: góc phố Hàng Giầy—Hàng Buồm.
- Đền Cổ Lương: ngõ 28 Nguyễn Văn Siêu.
- Đình Đồng Thuận: số 27 phố Hàng Cá.
- Đình Hương Nghĩa: số 13B phố Đào Duy Từ.
- Đình Thanh Hà: số 10 phố Ngõ Gạch.
©NCCông 2012-2015, Thanh Ha street