Đền Yên Xá

Đền Yên Xá tương truyền có từ thời Lý. Thờ: Linh Lang đại vương. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1990). Vị trí: XQCV+WPC, Yên Xá, Tân Triều, Thanh Trì, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 12 km (hướng 7 h). Trạm bus lân cận: Viện Quân Y 103 trên tỉnh lộ TL70 (xe 22b, 22c, 37, 39, 62), Giữa Số Nhà B20 - B22 Nguyễn Khuyến (Hà Đông) (xe 39).

Lược sử

Làng Yên Xá tên Nôm là Đơ Bùi, do xưa trồng được một thứ khoai lang ăn rất bùi. Thời Nguyễn tên chữ là thôn Yên Xá, thuộc tổng Thượng Thanh Oai, phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông. Khác với làng Triều Khúc (Đơ Thao, Đơ Đồng) bên cạnh, làng Yên Xá từng trồng giống lúa thơm ngon trên khoảng 500 mẫu đất ruộng màu mỡ ven sông Nhuệ. Dân làng còn có các nghề phụ như nấu bánh đúc, thêu ren, rồi làm guốc mộc, những sản phẩm đã từng một thời được ưa chuộng.

Tháng 6-1961, hai làng Triều Khúc và Yên Xá nhập lại thành xã Tân Triều, thuộc huyện Thanh Trì. Bước sang thế kỷ XXI, khu vực này dần dần không còn trồng lúa hay hoa màu nữa và bị đô thị hóa.

Đền Yên Xá. Photo NCCong ©2015

Thôn Yên Xá tuy nhỏ mà có đủ cả đình và chùa, lại thêm nổi tiếng bởi ngôi đền thiêng thờ Linh Lang đại vương. Tương truyền đó chính là Hoàng tử Hoằng Chân nhà Lý, một vị nhân thần cũng được thờ ở hàng trăm nơi khác. Những địa danh như: gò Tầm Cấp, Cốc Đống, Điểm Danh, Đống Vương Ngự, Vườn Mai, Địa Đạo có liên quan đến truyền thuyết ngài về Yên Xá chiêu mộ lính, đóng trại, thu trữ lương thảo và khao quân khi đánh thắng giặc Tống trở về.

Theo các bô lão Yên Xá, ngôi đền có từ thời Lý, lúc đầu chỉ là một miếu nhỏ dựng bằng tranh tre nứa lá, nằm trên khu đất cao giữa cánh đồng. Cạnh đền từng có một cây đa rất to, tương truyền đã hơn bảy trăm tuổi, đáng tiếc rằng năm 1961 cây bị cháy. Xưa kia đầu làng Văn Quán có biển Hạ mã, các quan triều về thắp hương phải xuống ngựa. Đến cuối thế kỷ XIX, trong làng có vị tiên chỉ họ Lê cho xây lại đền và xoay về hướng bắc như ta thấy bây giờ. Trên thượng lương còn ghi rõ năm xây dựng “Tự Đức thập tứ niên”.

Hông đền Yên Xá. Photo NCCong ©2015

Ngày 27-12-1990, đền Yên Xá được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia.

Kiến trúc

Xưa kia đền mở về hướng tây, nhìn ra sông Nhuệ. Năm 1939 thực dân Pháp đã khơi sông này qua Cầu Trắng, Cầu Đen của tỉnh Hà Đông, dòng nước sót lại trước đền trở thành con ngòi Yên Phúc. Diện tích trong khuôn viên vốn rộng đến khoảng 6.000m2, nay chỉ còn 2.400m2 với bụi tre và rặng nhãn trồng từ trước 1930 ở phía sau lưng hậu cung.

Đền Yên Xá. Panorama ©NCCong 2015

Đền đã qua nhiều lần trùng tu và tôn tạo nhưng vẫn giữ mặt bằng hình chuôi vồ. Năm 2013 với sự hỗ trợ kinh phí và quyên góp của dân làng, đền Yên Xá bắt đầu xây dựng lại khang trang. Trong quá trình thi công đã phát hiện ra nền móng ngôi đền xưa và cứ để nguyên dưới lòng đất. Cổng nghi môn cũ cũng không động chạm đến, dù đã chìm sâu chừng 1m do toàn bộ nền của khu đền được tôn cao.

Một tam quan rộng và cao hơn đã được xây mới, cửa mở về hướng tây như cũ, bên hữu là hồ bán nguyệt có tường bao và cầu ao bằng gạch. Mặt đền vẫn ở hướng bắc, được che chắn bởi một bức bình phong nhỏ đắp cuốn thư, bên hữu có một dãy nhà đón khách. Sân trước lát gạch đỏ và để hơi nghiêng cho nước mưa thoát về hồ. Từ sân có 3 bậc dẫn lên hiên tòa đại bái, trên nóc đắp lưỡng long triều nguyệt.

Khám thờ đền Yên Xá. Photo NCCong ©2015

Tiền tế rộng 3 gian 2 dĩ với cửa bức bàn chấn song con tiện, đầu hồi bít đốc, bên trong treo nhiều hoành phi và câu đối sơn son thếp vàng lộng lẫy. Chính điện bài trí trang trọng, bày lỗ bộ cách ly với 4 gian bên, nơi có các bệ gạch trải chiếu và bày đôi ngựa gỗ cùng một cỗ trống đại, tường gắn bia công đức. Hậu cung sâu và cao, trong khám thờ ở cung cấm có đặt một pho tượng Linh Lang đại vương oai nghiêm.

Di sản

Trong thời phong kiến, thần Linh Lang được ban tặng 38 đạo sắc phong, đạo sớm nhất ghi niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 8 (1626), đời vua Lê Thần Tông. Sắc cuối cùng được ban vào những năm cuối đời vua Khải Định (1916-1920). Cũng cần kể đến khá nhiều hoành phi, câu đối; trong đó có một bức hoành phi tạo tác từ thời Nguyễn. Ngoài ra bên trong cung cấm còn giữ được bộ long ngai và chiếc mũ miện làm bằng đồng mạ vàng là hai cổ vật rất quý.

Trong đền Yên Xá. Photo NCCong ©2015

Theo truyền thống, lễ hội đền Yên Xá diễn ra hằng năm trong 3 ngày, từ mùng 9 đến 11 tháng Giêng âm lịch.

Di tích lân cận

• Chùa Hương Vân: phố Triều Khúc, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì.
• Chùa Thanh An: thôn Yên Xá, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì.
• Chùa Thanh Xuân: phố Phùng Khoang, phường Trung Văn, Q. Nam Từ Liêm.
• Đình Phùng Khoang: phố Phùng Khoang, phường Trung Văn, Q. Nam Từ Liêm.
• Đình Triều Khúc: phố Triều Khúc, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì.
• Đình và miếu Xa La: XQ7Q+PF8, phường Phúc La, quận Hà Đông.
• Đình Yên Xá: thôn Yên Xá, xã Tân Triều, huyện Thanh Trì.

©NCCông 2015-2020, Yen Xa temple