266 Cao Lo temple
Đền Cao Lỗ Vương
Cao LỗKinh BắcĐền có từ thế kỷ XVIII. Thờ: 皐魯王 Cao Lỗ Vương. Lễ hội: 10 tháng 3 âl. Xếp hạng: Di tích quốc gia (2005). Vị trí: 37XM+64H, Cao Đức, Gia Bình, Bắc Ninh, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 57km (hướng 2h30).
Lược sử
Theo thần tích, Cao Lỗ sinh tại trang Đại Than, thuộc tổng Vạn Tỵ, huyện Gia Bình, phủ Thuận Thành, Vũ Ninh (nay là thôn Đại Trung, xã Cao Đức, Gia Bình, Bắc Ninh). Lúc nhỏ đã thông minh, hiếu học. Lớn lên văn võ toàn tài, theo vua An Dương Vương lập nhiều công trạng rồi được giao việc thiết kế và chỉ huy xây thành Cổ Loa. Sau đó, ông chế tạo nỏ thần, bắn một phát ra nhiều mũi tên, gọi là nỏ liên châu.
Khi Triệu Đà xâm lược, quân Âu Lạc dùng nỏ thần đánh bại giặc. Đà lập mưu cho con là Trọng Thủy xin kết hôn với Mỵ Châu. Cao Lỗ cùng bá quan can ngăn, vua không nghe mà còn lạnh nhạt. Ông bỏ về sống ẩn dật, tìm ra mỏ quặng để luyện thép và trở thành ông Tổ nghề rèn.
- Sân đền Cao Lỗ Vương ©NCCong 2015
Sau khi Trọng Thuỷ lấy được nỏ thần, Triệu Đà lại tiến đánh Cổ Loa, An Dương Vương thua chạy tới Nghệ An thì hết đường, nước Âu Lạc tan. Cao Lỗ về cứu vua nhưng không kịp và tử trận, mộ táng ở bãi Vạn Ninh. Các triều đại sau này đã tặng ông 20 đạo sắc phong Thượng đẳng thần, sớm nhất là năm Cảnh Hưng 4 (1796), muộn nhất là Khải Định 9 (1924). Tại Đại Than và nhiều nơi khác, nhân dân đã lập đền thờ để bốn mùa cúng tế ông.
Năm 2005, đền Cao Lỗ Vương được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hoá quốc gia.
Kiến trúc và di sản
Đền nằm cạnh những rặng nhãn cổ thụ trong một khu đất rộng có tường bao xung quanh. Trải qua nhiều lần trùng tu, tôn tạo (gần đây là vào thập niên 2010), ngôi đền hiện mang phong cách nghệ thuật cuối thời Nguyễn. Trang trí nói chung đơn giản, bào trơn đóng bén.
- Khu đền Cao Lỗ Vương ©NCCong 2015
Tam quan 3 tầng đồ sộ nhìn về phía đông qua cánh đồng ra sông Đuống, phía sau là sân rộng và dãy tả hữu vu 5 gian. Đại bái nằm song song với trung cung, đều 3 gian 2 chái. Trung cung có khám thờ tượng Cao Lỗ khá lớn, gian bên tả bày mô hình nỏ thần. Hậu cung thờ tượng An Dương Vương và nối với trung cung theo hình "chữ Công" qua ống muống. Đền có kiệu bát cống và nhiều hoành phi, câu đối, đồ tế khí. Trang trí nói chung đơn giản, bào trơn đóng bén.
Hàng năm cứ đến mồng 10 tháng Ba âm lịch, 8 thôn cùng thờ Cao Lỗ Vương là: Đại Trung, Đông Trung, Bình Than, Tiểu Than, Văn Than, Phù Than, Mỹ Lộc, Kênh Phố tổ chức lễ hội với nhiều tiết mục đặc sắc. Trò "Múa mo múa mộc" của thôn Đại Trung thể hiện trận đánh giặc. Trò "Múa bông đánh bệt" của thôn Tiểu Than trình diễn cảnh mãnh hổ mang xác ông về quê để nhân dân mai táng. Thôn nào cũng diễn màn "võ vật" vì vùng Đại Than từng có nhiều lò võ.
- Điện thờ Cao Lỗ Vương ©Ng.Giang 2024
Di tích lân cận
- Đền Lệ Chi Viên: 36P2+RG6 Đại Lai, Gia Bình.
- Đền Tam Phủ: 473V+55 Đức Long, Quế Võ.
- Đền thái sư Lê Văn Thịnh: 35C8+QW Bảo Tháp, Gia Bình.
- Đình Tiểu Than: 4729+WXM, Vạn Ninh, Gia Bình.
- Lăng Cao Lỗ Vương: 472F+Q6 Vạn Ninh, Gia Bình.
- Nhà thờ giáo xứ Tử Nê: 25PQ+42F Tử Nê, Lương Tài.
Di tích liên quan
- Đền Cao Lỗ: xã Diễn Thọ, huyện Diễn Châu, Nghệ An.
- Điếm xóm Chùa: trong vòng thành Nội, xã Cổ Loa. huyện Đông Anh, Hà Nội.
- Nghè Hợp Đồng: thôn Hợp Đồng (làng Đầu), xã Hoằng Giang, huyện Hoằng Hoá, Thanh Hoá. Lễ hội: 12 tháng 2 âm lịch. Di tích quốc gia: năm 1999.
266 - den Cao Lo Vuong ©NCCông 2015-2024