305 Nguyen Quy family’s temple

Từ đường họ Nguyễn Quý

sông NhuệLê trung hưngq.Nam Từ Liêm

Từ đường họ Nguyễn Quý xây năm 1721. Thờ: 3 vị tiền bối dòng họ Nguyễn Quý. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1986). Vị trí: XQX4+4M, xóm Đình, P. Đại Mỗ, Q. Nam Từ Liêm, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 13km (hướng 8h). Trạm bus lân cận: Bến đợi xe Bus - TL70 (xe 57, 89).

Lược sử

Từ đường họ Nguyễn Quý ở Đại Mỗ được xây vào năm 1721, đến nay vẫn còn khá nguyên vẹn và năm 1986 đã được Bộ Văn hóa xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia. Trong từ đường thờ Tam đại vương gồm: Nguyễn Quý Đức, con trưởng Nguyễn Quý Ân, cháu nội Nguyễn Quý Kính. Trải 3 đời họ đã liên tiếp giữ những chức vụ trọng yếu trong triều đình cuối thời Lê-Trịnh. Khi mất, ba vị đều được phong phúc thần và thờ làm thành hoàng làng.

Nguyễn Quý Đức sinh năm 1648, mất 1720, húy là Tộ, hiệu Đường Hiên. 16 tuổi đỗ hương cống, 23 tuổi làm Thị nội văn chương, 29 tuổi đỗ Thám hoa. Từng được bổ nhiệm chức Thiêm đô ngự sử, làm chánh sứ sang Trung Quốc (1690), rồi làm Tả thị lang Bộ Lại. Khoảng năm Chính Hòa thứ 18 (1697), ông được đề cử cùng Lê Hy Toản xem xét và sửa bộ sử cũ, viết tiếp bộ Đại Việt sử ký tục biên, bao gồm lịch sử 13 năm từ đời Lê Huyền Tông (1663-1671) đến đời Lê Gia Tông (1672-1675).

Sân từ đường họ Nguyễn Quý. Photo NCCong ©2015

Năm 1708, Nguyễn Quý Đức được thăng Thượng thư bộ Binh. Trong suốt 10 năm giữ chức Tham tụng, ông khoan hồng đối với người trốn thuế và thiếu thuế, bớt tạp dịch, giúp nhà nông, cấm đoán mọi việc phiền hà. Năm 1714 ông và Đặng Đình Tướng cùng được thăng Thiếu phó. Năm 1716, làm Thượng thư bộ Lại, tước Liêm Quận công.

Ở tuổi 72, Nguyễn Quý Đức về hưu sau 3 lần xin cáo quan, chúa Trịnh Cương ban 4 chữ “Thái sơn Bắc đẩu”, gia phong hàm Thái phó Quốc lão, vẫn cho tham dự chính sự, lại ban 2 bài thơ tiễn, cấp cho xe ngựa và ruộng lộc.

Cổng từ đường họ Nguyễn Quý. Photo NCCong ©2015

Trong 10 năm quản lý Quốc Tử Giám, ông đã viết sớ xin trùng tu, rồi lập và đặt tại Văn Miếu 21 bia tiến sĩ từ khoa Bính Thân (1656) đến khoa Ất Mão (1715). Sinh thời, ông đã dành 10 mẫu ruộng được triều đình ban để tặng dân làng và trích 4 mẫu xây chợ Khánh Nguyên (chợ Mỗ) và Lạc Thọ đình. Ông cũng góp tiền bắc cây cầu Thiên Khánh qua sông Nhuệ và mở rộng con đường đến làng Cót. Ông còn góp tiền dựng lại và soạn bài minh khắc trên chuông đồng, khánh đá ở ngôi chùa Trùng Quang Tự.

Phan Huy Chú trong Lịch triều hiến chương loại chí viết: “Ông là người khoan hậu trầm tĩnh. Ngày thường, thù tiếp ai thì dễ dàng vui vẻ. Khi bàn luận trước mặt chúa, việc gì chưa thỏa đáng, ông có giữ ý kiến mình, bàn đến ba, bốn lần không ai ngăn được. Ông làm văn không cần trau chuốt mà ý sâu. Triều đình có chế tác gì lớn phần lớn do tay ông thảo. Ông làm tể tướng 10 năm, về chính sự chuộng khoan hậu, đám hậu tiến phần nhiều do ông cất nhắc. Việc sửa sang hậu cung, dựng bia tiến sĩ đều mình ông trông coi cho đến lúc xong. Bàn đến ông thì ai cũng khen”.

Trong từ đường họ Nguyễn Quý. Photo NCCong ©2015

Kiến trúc

Nhà thờ họ Nguyễn Quý nhìn về hướng nam qua nghi môn và bình phong, trước mặt có 4 cây muỗm già trồng ở 4 góc ao bán nguyệt. Những cây này được Hội Bảo vệ tài nguyên và môi trường Việt Nam công nhận là “Cây Di sản Việt Nam” năm 2013. Từ đường rộng 7 gian, gồm 2 nếp nhà xây song song theo hình “chữ Nhị”.

Dọc theo sân trước có 2 cửa ngách và 2 dãy nhà 5 gian. Trong tả mạc có 3 tấm bia đá mang niên đại cuối thời Lê, ghi công đức các cụ Nguyễn Quý Đức, Nguyễn Quý Ân và Nguyễn Quý Kính. Trong hậu cung đặt các ngai thờ, lại có một ống bằng gỗ treo ở bên cạnh để đựng tranh thờ, chỉ vào ngày giỗ mới mở ra để hành lễ. Riêng cụ Nguyễn Quý Ân do mất sớm nên không có tranh thờ.

Tiền tế từ đường họ Nguyễn Quý. Photo NCCong ©2015

Di sản

Hiện trong nhà thờ họ còn lưu lại bức vẽ Nguyễn Quý Đức dáng người cao lớn, hiền hậu nhưng y phục như một người dân thôn quê bình dị, không đội mũ cánh chuồn, áo chầu vắt ở bên cạnh.

Hàng năm các hậu duệ dòng họ Nguyễn Quý tổ chức lễ Xuân tế vào ngày mùng 9 tháng Giêng âm lịch. Rằm tháng Hai vào ngày hội đình, dân ba làng An Thái, Phú Thứ và Huyền Phố thường đến nhà thờ này làm lễ tạ ơn, sau đó tham gia nhiều trò chơi dân gian truyền thống, hấp dẫn nhất là trò kéo lửa thổi xôi.

Di tích lân cận

©NCCong 2015, Nguyen Quy family’s temple