336 Phu Xuyen village hall

Đình Phú Xuyên (Ba Vì)

sông HồngLê trung hưngh.Ba Vì

Đình Phú Xuyên có từ năm 1640. Thờ: thành hoàng Bùi Đôn, Bùi Chân, tướng của Lê Lợi. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1990). Vị trí: 6CJG+JP, thôn Phú Xuyên, xã Phú Châu, H. Ba Vì, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 66km (hướng 10h). Trạm bus lân cận: BV đa khoa Ba Vì - QL32 (xe 70a, 70b, 92).

Giới thiệu

Làng Phú Xuyên đã trải qua nhiều biến động lịch sử và từng có nhiều danh xưng khác nhau. Xưa kia làng được gọi với một cái tên cổ nghe hơi lạ tai là Xin Ma, sau đổi thành Phúc Xuyên, vào đầu thế kỷ dưới thời vua Gia Long mới chuyển thành Phú Xuyên và ổn định cho đến bây giờ. Trong làng có dòng họ Phan đã định cư từ trước thời Mạc, nay phát triển lên gần 400 hộ gồm khoảng 900 đinh.

Với khoảng hai nghìn hộ và gần một vạn nhân khẩu, Phú Xuyên là thôn đông dân nhất của xã Phú Châu. Nghề thủ công của làng bắt đầu du nhập và phát triển từ năm 1954 khi cô dâu Phạm Thị Nhàn mang bí quyết làm nón lá từ làng Chuông của mình (huyện Thanh Oai, Hà Đông) về truyền lại cho dân quê chồng ở xứ Đoài này.

Đình Phú Xuyên: chính điện. Photo ©NCCông 2016

Du khách từ trung tâm nội thành Hà Nội có thể lên xe bus chạy về hướng tây khoảng 63km theo quốc lộ QL32 đến thị trấn Tây Đằng của huyện Ba Vì rồi rẽ về phía bắc chạy tiếp 3km thì sẽ nhìn thấy ngôi làng Phú Xuyên xinh đẹp ở hai bên đường đê.

Cổng làng ở ngay dưới chân đê Đại Hà, bên kia đê là bãi ngoài màu mỡ nhờ phù sa bồi đắp bởi con sông Hồng vĩ đại. Phần lớn cư dân sống ở phía bãi trong, nơi các ngôi nhà đất đã được xây dựng lại và vươn cao trong những vườn cây ăn quả xanh tươi, cách không xa ngã ba sông Đà, sông Thao, sông Lô.

Ngôi đình được dựng từ năm Canh Thìn đời vua Lê Thần Tông thứ 21 (1640), rước hai vị tướng Bùi Đôn, Bùi Chân về thờ làm thành hoàng. Hai vị này vốn có công giúp vua Lê Lợi đánh đuổi giặc Minh và đã hy sinh ngày 6 tháng 2 năm Đinh Dậu (1417) tại sân chùa, được dân làng lập đền thờ ngay năm ấy.

Chạm khắc ở đình Phú Xuyên. Photo ©NCCông 2016

Kiến trúc

Đình Phú Xuyên cách cổng làng gần 300m. Mặt đình nhìn qua sân rộng ra một hồ dài hình chữ nhật, xa xa là đỉnh núi Ba Vì. Hai bên sân có hai cổng được xây lại theo kiểu 2 tầng 8 mái ngói giả. Con đường gạch chạy dọc hồ qua hai cổng này cho thấy trước đây có lẽ nó là một con đường làng khá rộng. Mỗi dãy nhà tả, hữu vu gồm 5 gian nhỏ, tường hồi bít đốc, mặt quay ra sân để trống. Trên bức tường nối đến thềm đình có đắp nổi hình ngựa bên cạnh một cửa ngách thông ra vườn cây ăn quả phía sau đình.

Tòa đại bái gồm 5 gian rộng, hầu hết để trống không có tường bao, cho nên bốn mùa nắng rọi xiên và gió mang hơi ẩm vào trong làm hủy hoại cả các cây cột lim lực lưỡng. Chính điện là nơi duy nhất có cửa gỗ bức bàn; khoảnh sân trước thềm dẫn lên cửa này được tôn cao. Hậu cung sâu 3 gian, xây tường vây kín và kết nối với đại bái thành hình chuôi vồ. Bên trong cung cấm có thang bắc lên khám thờ, nơi đặt long ngai và bài vị của nhị vị thành hoàng.

Tượng tiên ở đình Phú Xuyên. Photo ©NCCông 2016

Đình đã trải qua nhiều biến động của lịch sử và được đại trùng tu 2 lần: năm Kỷ Mão dưới đời Tự Đức thứ 31 (1879) và năm Giáp Thân 2004.

Di sản

Ngoài giá trị về nghệ thuật kiến trúc, di sản lớn nhất của đình Phú Xuyên nằm ở trên những mảng điêu khắc gỗ tinh xảo với những hình tượng độc đáo, dựa theo các đề tài cổ điển hoặc sáng tạo dân gian. Những mảng này có mặt trong cả 5 gian rộng của tòa đại bái và mang phong cách rất đặc trưng của các nghệ nhân vùng Sơn Tây mà đình Tây Đằng là một điển hình.

Trong cung cấm hiện còn lưu giữ được 24 đạo sắc phong của các triều đại phong kiến trước kia. Tháng 3 năm 1990 Bộ Văn hóa - Thông tin đã xếp hạng và công nhận đình Phú Xuyên là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia. Hội làng được tổ chức hàng năm vào trung tuần tháng 2 âm lịch và cứ 3 năm một lần lại tổ chức đại lễ hội vào các năm Thìn-Tuất-Sửu-Mùi.

Chạm khắc ở đình Phú Xuyên. Photo ©NCCông 2016

Di tích lân cận

336 Phu Xuyen village hall ©NCCông 2016