468 Ha Hoi village hall

Đình Hà Hồi

huyện Thường TínCao Hiểnsông Hồng

Đình Hà Hồi có từ thế kỷ XVI. Thờ thành hoàng: Cao Hiển. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1985). Vị trí: VV8F+4H, xã Hà Hồi, Thường Tín, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 22km (hướng 6h). Trạm bus lân cận: BX Thường Tín trên QL1A (xe 06a, 06c, 06d, 06e, 62, 101), hoặc Cột mốc H1/13 trên ĐT427 (xe 06b).

Từ trung tâm Hà Nội bạn có thể lên những xe bus xuôi về nam trên quốc lộ QL1A và xuống ở bến xe Thường Tín, rồi theo con đường chạy dọc nghĩa trang công giáo đi gần 1km về phía đông sẽ đến đình Hà Hồi. Hoặc lên xe bus 06b tuyến Giáp Bát - Hồng Vân và xuống ở cột mốc H1/13 trên tỉnh lộ ĐT427 rồi đi gần 1km qua làng Khê Hồi thì cũng đến.

Lược sử

Thôn Hạ Hồi tên Nôm là làng Vồi, thời Nguyễn thuộc xã Hạ Hồi, đứng đầu trong tổng Hạ Hồi, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Đông. Xã từng có Lý Công Bật đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân khoa Quý Mùi năm Diên Thành 6 (1583), Từ Đạm đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân, Từ Thiệp đỗ Phó bảng khoa Ất Mùi năm Thành Thái 7 (1895).

Đình Vồi xây năm 1578, thờ Cao Sơn Đại Vương. Theo thần tích lưu tại đền Phương Quế (ngôi miếu chung của tổng Hà Hồi), ngài tên là Cao Hiển, sinh vào thời Trần Thuận Tông (1388-1398), sang Tàu thi đỗ và làm quan nhà Minh. Các thuyết khác lại nói ngài là bộ tướng của thánh Tản Viên trên dãy núi Ba Vì, hoặc con của Âu Cơ, hoặc thần núi ở Ninh Bình, v.v..

Cổng đình Hà Hồi. Photo NCCong ©2019

Tên Hạ Hồi ghi vào lịch sử khi tướng Trương Triều Long đóng đồn tại đây đã phải đầu hàng vua Quang Trung, mở đường cho trận Ngọc Hồi tiếp theo, quyết định chiến dịch thắng lợi của quân Tây Sơn thần tốc tiến vào Thăng Long và đuổi hết giặc Thanh về nước trong dịp Tết Kỷ Dậu 1789.

Năm 1948, xã Hạ Hồi đã đổi tên thành Hồng Phong, rồi năm 1976 thành Hà Hồi. Đầu thế kỷ XXI, diện tích xã là 3,84 km2; dân số 10.251 người có khoảng 1/4 theo đạo Thiên chúa, chợ Vồi là to nhất huyện.

Những người già có thể tiếc nuối khi nhớ lại con đường làng Hà Hồi xây đều tăm tắp với loại gạch chỉ. Bên tả đình là một giếng tròn rất to phủ đầy bèo ong, có tường bao và bậc gạch để xuống lấy nước; phía trước đình là sân làng; phía sau có sân cỏ và hồ nước nhỏ. Đó là những nơi diễn các trò dân gian như cờ bỏi, múa rồng và múa "con đĩ đánh bồng" v.v. trong dịp hội làng.

Năm 1985, đình Hạ Hồi được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Đình Hà Hồi. Photo NCCong ©2019

Kiến trúc

Đình hầu như vẫn giữ nguyên vẹn kiến trúc của đợt đại tu vào thời Nguyễn với mặt bằng xây dựng theo hình "nội Công, ngoại Quốc". Đình có 5 cổng hoành tráng. Khách vào đình bằng các cổng phụ rồi đi men bờ ao, hoặc bằng cổng chính và đi thẳng qua chiếc cầu đá ba nhịp đến sân tiền tế. Sân này cùng ao đình và nghi môn nhìn từ trên cao giống như hình một cái nỏ với mũi tên hướng về phía đông nam.

Đình có 2 nếp nhà song song, xây tường hồi bít đốc. Nhà trong kết nối với hậu cung theo hình "chữ Đinh". Nhà ngoài cao hơn, có cổ diềm lấy ánh sáng, 3 gian giữa lắp cửa bức bàn và 4 gian bên có chấn song con tiện. Thềm đình gồm bốn bậc với đôi rồng đá trên hoa văn mây nước. Hai đầu thềm có cặp chó đá đứng nhe nanh nhìn nhau từ xa, được tạc đủ lỗ mũi, lông xoắn hình mây, cổ dề đeo lục lạc. Các mảng gỗ được chạm khắc tỉ mỉ tinh xảo.

Bên trong đình Hà Hồi. Photo NCCong ©2019

Di sản

Tại đình Hà Hồi còn giữ nhiều tư liệu chữ Hán. Một câu đối trên nghi môn ghi: 大 顺 前 扶 襄 翼 敏 集 大 勲 奉 化 岑 崗 著 跡 當 初 ? 傳 此 地 / 弘 定 後 至 景 興 稔 彰 靈 應 昇 龍 廟 貌 明 禋 ? 終 古 及 群 方 (Đại Thuận tiền phù Tương Dực mẫn tập đại huân Phụng Hóa sầm cương trứ tích đương sơ truyền thử địa / Hoằng Định hậu chí Cảnh Hưng nhẫm chương linh ứng Thăng Long miếu mạo minh yên chung cổ cập quần phương) [1]

Và một câu đối khác nữa: 德 大 安 民 同 心 千 古 盛 / 雄 朝 護 國 德 化 萬 年 恩 (Đức đại an dân đồng tâm thiên cổ thịnh / Hùng triều hộ quốc đức hóa vạn niên ân) [2]

Dân của 7 thôn trong tổng Hạ Hồi cũ hàng năm vẫn tham gia lễ hội đình được tổ chức từ ngày 14 đến 16 tháng 3 âm lịch nhân sinh nhật thành hoàng, chính hội là 15 tháng Ba.

Chạm khắc trong đình Hà Hồi. Photo NCCong ©2019

Di tích lân cận

Chú thích
[1] Nếu theo đó thì Cao Hiển là vị thần núi đã báo mộng tại đền Phụng Hố, Ninh Bình giúp Lê Tương Dực dẹp được Lê Uy Mục. Xem từ khố "Cao Hiển".
[2] Nghĩa là: Đức lớn làm dân đồng lòng ngàn xưa cường thịnh / Triều Hùng giúp nước cảm đức vạn năm biết ơn.

©NCCong 2016-2019, Ha Hoi village hall