513 Phu Ung temple

Đền Phù Ủng

Phạm Ngũ Lãoq.Hoàn Kiếmhồ Gươm

Đền Phù Ủng muộn nhất có từ thế kỷ XVIII. Thờ vọng: Phạm Ngũ Lão, cùng Trần Hưng Đạo, 2 công nương nhà Trần và Yết Kiêu, Dã Tượng. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1988). Vị trí: số 25 phố Lý Quốc Sư, 2RJX+4H, Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 1,3km (hướng 2h). Trạm bus lân cận: BĐX Bờ Hồ, hoặc 28 Đường Thành.

Lược sử

Đền Phù Ủng toạ lạc ở số nhà 25 phố Lý Quốc Sư, phường Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, TP Hà Nội. Đền do những dân gốc làng Phù Ủng, huyện Ân Thi, từ Hưng Yên ra làm ăn tại Hà Nội lập nên để thờ vọng thành hoàng làng này là Phạm Ngũ Lão. Tương truyền đền được xây ngay trên mảnh đất đóng quân xưa của ngài ở kinh thành Thăng Long.

Phạm Ngũ Lão là một trong những người lập nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai và thứ ba; là vị tướng thân cận và con rể nuôi của nguyên soái Trần Hưng Đạo. Khi ngài mất, vua Trần Minh Tông đã nghỉ chầu 5 ngày và sau đó cho xây đền thờ ngay tại làng Phù Ủng. Ngôi đền chính này nằm trong một quần thể di tích khá lớn ở quê hương.

Cổng đền Phù Ủng. Photo NCCong ©2019

Tên của ngôi đền nhỏ ở Hà Nội là Phù Ủng Vọng Từ. Tại đây ngoài Phạm Ngũ Lão, bên trong hậu cung còn thờ Trần Hưng Đạo và hai công nương nhà Trần cùng các thuộc tướng của nguyên soái là Yết Kiêu, Dã Tượng. Theo những sắc phong và thần phả còn lại ở đền, nhất là bản sắc phong thời Lê Cảnh Hưng, đền được xây dựng muộn nhất vào thế kỷ XVIII. Cuối năm 1946 đầu 1947 khi cuộc kháng chiến chống Pháp nổ ra tại thủ đô Hà Nội, toà bái đường đền Phù Ủng đã bị pháo đạn làm sập. Về sau, nhân dân khu phố đã quyên góp và bỏ công tu bổ tôn tạo lại.

Ngày 16-11-1988, đền Phù Ủng đã được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng Di tích lịch sử - văn hoá quốc gia.

Kiến trúc

Năm 2013, UBND thành phố Hà Nội đã đồng ý với đề xuất của quận Hoàn Kiếm cho trùng tu, tôn tạo đền Phù Ủng cùng với đền Hỏa Thần và đình Trung Yên trước tình trạng xuống cấp nghiêm trọng của những di tích này.

Ngôi đền sau khi trùng tu vẫn giữ nguyên dáng vẻ của di tích cũ với những nét nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn. Bốn chữ Hán lớn “Phù Ủng Vọng Từ” được đắp nổi trên cổng đền. Ở trụ biểu có đôi câu đối: Đông A hiển thánh trung lương tướng / Nam quốc anh linh thượng đẳng thần.

Sân đền Phù Ủng. Photo NCCong ©2019

Tam quan nằm ở ngay sát vỉa hè, xây theo kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái. Sau cổng là một sân nhỏ, hai dãy nhà giải vũ ở hai bên. Ngôi đền chính có hình chuôi vồ. Toà bái đường ba gian, xây theo kiểu “vọng lâu”, ở chính giữa đắp hổ phù có rồng chầu. Hậu cung sâu hai gian, gian ngoài là “công đồng”, gian trong là “cung cấm”, trang trí các đề tài truyền thống như rồng mây.

Di vật

Đền Phù Ủng còn lưu giữ nhiều hiện vật có giá trị thuộc thế kỉ XVIII, XIX và một số ít thuộc đầu thế kỉ XX. Phía trước hậu cung là một hương án, hai bên có hai bệ thờ đặt tượng Trần Hưng Đạo, Phạm Ngũ Lão, v.v. Có các long ngai, long án, 7 sắc phong và nhiều hoành phi, câu đối.

Trong đền Phù Ủng. Photo NCCong ©2019

Đáng chú ý một bức hoành phi chạm khắc 4 chữ "Hoành sóc giang san" được trích từ bài thơ chữ Hán “Thuật hoài” (Tỏ lòng) của Phạm Ngũ Lão, dịch nghĩa là:
Cắp ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu,
Ba quân như gấu hổ, át cả sao Ngưu Đẩu.
Thân nam nhi nếu chưa trả xong nợ công danh,
Ắt thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Võ hầu (Gia Cát Lượng).

Di tích lân cận

513 Phu Ung temple ©NCCông 2014-2019