541 Tho Quan Community Hall

Đình Thổ Quan

Hai Bà Trưngs.Kim Ngưuq.Đống Đa

Đình Thổ Quan có từ cuối thời Lê. Thờ: 3 anh em Hiển Hựu, Quý Minh, Phương Dung, tướng của Hai Bà Trưng. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1993). Vị trí: số 215 ngõ Thổ Quan, 2R8M+9X, Đống Đa, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 2km (hướng 8h). Trạm bus lân cận: 398 Xã Đàn, hoặc 78 Khâm Thiên.

Đình Thổ Quan nằm ở trong ngõ Thổ Quan, phường Thổ Quan, quận Đống Đa, TP Hà Nội. Ngày nay du khách có thể dễ dàng đến đó theo phố Trung Phụng mới được mở để nối thông đoạn giữa phố Khâm Thiên với đoạn giữa phố Xã Đàn.

Lược sử

Đình thờ 3 anh em họ Nguyễn là Hiển Hựu, Quý Minh và Phương Dung làm thành hoàng. Các ngài đã tham gia và lập công trong cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng năm 40. Tương truyền di tích khu Ống Lệnh trong ngõ Lệnh Cư là nơi 3 vị tập hợp nghĩa binh và đoàn quân đã xuất phát tấn công khi nghe tiếng ống lệnh. Trong đình hiện vẫn còn tấm bia được lập năm 1930 có khắc ghi lại sự tích ba anh em.

Cổng đình Thổ Quan. Photo ©NCCong 2022

Truyền rằng đời Hùng Duệ Vương ở Thanh Hóa có đôi vợ chồng là Trương Hoan và Nguyễn Sùng, đều đã ngoài 40 tuổi. Một lần bà Hoan nằm mơ thấy một con rồng từ trên trời xuống cuốn chặt người và tặng bà hai đóa đào tiên. Từ đó bà mang thai, ngày 12 tháng 2 năm Bính Thìn sinh hạ được hai người con trai, người thứ nhất đặt tên là Hiển, người thứ hai đặt tên là Quý. Hai ông mặt hồng như hoa đào, chân có lông mọc ngược. Đến ngày 15 tháng 7 năm Mậu Ngọ, bà lại sinh được người con gái đặt tên là Phương. Ba người lớn lên có diện mạo phi thường, tính tình điềm đạm, thông minh. Hai người anh đều giữ chức trong triều, gọi là Hiển Hựu Tướng Quân và Quý Minh Tướng Quân. Sau này, khi xét truy phong cho các trung hiền nghĩa sỹ, đã gia phong cho vị thứ nhất là Thống Lĩnh Đại Thần, vị thứ hai là Bình Tuất Đại Tướng Quân, vị thứ ba là Đoan Trang Công Chúa.

Sân đình Thổ Quan. Panorama ©NCCông 2019

Năm 43 Hai Bà Trưng hy sinh, các ngài đành lui về giữ Thổ Quan, xây dựng ba đồn trại để chống địch nhưng không lại... Sau khi ba vị mất, dân làng nhớ công đức đã lập một ngôi đình làm nơi phụng thờ quanh năm. Dân làng Thổ Quan gốc cho đến nay vẫn còn kiêng húy, gọi Hựu là Hạo, Minh là Miêng, Dung là Dang.

Các triều đại Việt Nam sau đó đã ban sắc phong “thượng đẳng phúc thần” cho 3 vị. Ngày 21-6-1993, đình Thổ Quan [cùng với đình - đền Trung Tả và chùa Linh Ứng] đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia.

Sân đình Thổ Quan. Photo ©NCCong 2022

Kiến trúc và di vật

Văn bia dựng trong đình năm 1894 ghi: Tương truyền đình xưa nhỏ bé, có từ lâu đời, qua nhiều lần trùng tu thì dáng vẻ còn lại là ở lần dựng lại năm Giáp Ngọ đời vua Thành Thái do ông quản cơ Lê Đình Khôi đứng ra hưng công. Khi đó diện tích đình rất rộng vì có hai hồ nước.

Mãi sau này đình Thổ Quan mới được trùng tu nhưng trong khuôn viên bị thu hẹp nhiều lần chỉ có toà đại đình, nhà bia liệt sĩ dưới gốc cây đa cổ thụ và nhà văn hoá vây quanh sân. Cổng đình xây đơn giản, mở ra ngõ ở phía tây nam. Ba mặt còn lại gồm toàn nhà lấn chiếm áp sát. Hồ đình trong và hồ đình ngoài đã bị mất. Năm 2022 đình lại được xây thêm nghi môn trong và ngoài.

Trong đình Thổ Quan. Photo ©NCCong 2022

Đại đình nhìn về phía đông nam, gồm 5 gian xây tường hồi bít đốc, kết nối với hậu cung thành hình chuôi vồ. Mái lợp ngói ta, bờ nóc có đắp lưỡng long trào nguyệt. Trong đình còn lưu được các hiện vật quý như: thần phả, sắc phong, 3 bia đá, 4 long ngai, 3 bài vị, 2 khám thờ, bộ bát bửu, bảng văn, một bộ đỉnh đồng, lư hương, đài đồng.

Di tích lân cận

541 dinh Tho Quan ©NCCông 2018-2022