549 Ha Mo pagoda
Chùa Hạ Mỗ (Hải Giác Tự)
h.Đan PhượngTiền Lýsông HồngChùa thôn Hạ Mỗ tương truyền có từ thế kỷ VI. Tên chữ: Hải Giác Tự. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1991). Vị trí: 4M6Q+MV, Hạ Mỗ, Đan Phượng, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 22 km (hướng 10 h). Trạm bus lân cận: Đd làng Tổ xã Liên Hồng trên đường đê, hoặc Bến xe Phùng trên QL32.
Lược sử
Chùa làng Hạ Mỗ tên chữ Hải Giác Tự, nay thuộc xã Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng, cách trung tâm Hà Nội hơn 22 km về phía tây bắc. Toạ lạc trên một khu đất bằng phẳng ở rìa làng, theo truyền thuyết chùa được xây dựng bên bờ tây sông Nhuệ vào thời mà Hạ Mỗ có vị trí thủ phủ của nước Vạn Xuân do Lý Nam Đế khai sinh ra sau khi khởi nghĩa giành lại độc lập cho dân tộc vào thế kỷ VI.
Cuối thế kỷ XIX, sư Thanh Trang trụ trì chùa Hải Giác đã trực tiếp tham gia lãnh đạo nghĩa quân Đan Phượng nổi dậy hưởng ứng phong trào Cần Vương chống Pháp. Trong trận đánh thành Hà Nội đêm ngày 5 rạng mồng 6-12-1898, do kế hoạch bại lộ, sư cụ cùng các tướng lĩnh khác bị thực dân Pháp truy bắt và tàn sát. Hiện cây duối sau vườn chùa nơi cụ Thanh Trang hy sinh vẫn còn, dân Hạ Mỗ dựng bia tưởng niệm và di hài của cụ được đặt trong “Trang Nghiêm bảo tháp”.
-
- Ngõ chùa Hải Giác. Ảnh ©2023 CFLS
Kiến trúc
Chùa Hải Giác tuy trải qua nhiều triều đại nhưng đã được các tăng ni và Phật tử trùng tu, tôn tạo, gìn giữ khá nguyên vẹn một số nét cổ cùng những di vật thời Lê, Nguyễn. Chùa có mặt bằng xây dựng hình “nội Công ngoại Quốc”, nằm trong một khuôn viên rộng lớn vào bậc nhất ở vùng Đan Phượng.
Du khách đi từ đường làng Hạ Mỗ vào sẽ thấy cổng chùa cũ kiểu 2 tầng 8 mái giả với các cột đắp câu đối chữ Hán. Từ cổng này có con ngõ dẫn thẳng tới một giếng tròn to, ở giữa mới dựng lầu Quan Âm với cây cầu đá bắc vào bờ. Sau lần đại tu vào đầu thập niên 2020 sân chùa được tôn cao, vườn tháp và chùa chính được xây lại với tam quan mới mở ra hồ dài phía đông bắc.
-
- Trước chùa Hải Giác. Ảnh ©2023 CFLS
Bức tường bên phải ngõ vẽ cụm di tích trong làng gồm đình Vạn Xuân, đền Văn Hiến, miếu Hàm Rồng và chùa Hải Giác. Đối diện bức tường là sân trước với 3 tấm bia đá dưới gốc bồ đề ở bên phải; rồi đến toà phương đình 2 tầng 8 mái, tầng trên treo bộ chuông khánh cổ. Hai toà nhà Tổ, nhà Mẫu có quy mô, kiến trúc giống nhau và xây đối xứng qua phương đình. Nhà Tổ nằm bên trái, rộng 5 gian, tường hồi bít đốc, điện giữa đặt 10 pho tượng các sư tổ. Nhà Mẫu nằm ở bên phải, trong gian giữa bày bộ tượng Tam phủ (Mẫu Thiên, Mẫu Thủy, Mẫu Nhạc), các gian bên là động Sơn Trang và ban thờ Đức thánh Trần.
Tiếp theo phương đình lại có một sân gạch rộng dẫn tới tòa tiền đường, mặt nhìn về phía đông nam, hai bên sân là nhà tả, hữu vu. Sau lưng dãy nhà Mẫu và tả vu là vườn tháp với nhiều cây xanh trải dài đến giáp giếng nước và con đường ven hồ dài được cho là dấu tích sông Nhuệ cũ.
-
- Hộ pháp chùa Hải Giác. Ảnh NCCong ©2023
Tiền đường gồm 5 gian 2 dĩ, gian giữa nối với toà thượng điện khá sâu, hai gian giáp đầu hồi có cửa “thoát tục” dẫn vào hành lang tả, hữu với dãy tượng 18 vị La Hán nhìn ra sân hậu. Hai góc cuối dãy hành lang nối với toà hậu đường rộng 7 gian nơi có Mật Động và khá nhiều bia công đức với tượng hậu.
Di sản
Chùa Hải Giác hiện bảo lưu hơn 200 pho tượng lớn nhỏ, trong đó có 50 tượng tròn là những tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao. Bên trái tiền đường có tượng Đức Ông và hai tùy tòng; bên phải là Thánh Tăng, Diệu Nhiên, Đại Sĩ. Góc tường hồi bài trí giống nhau, mỗi bên gồm 4 vị Kim cương và 2 vị Bồ Tát. Đầu thiêu hương có cặp Hộ Pháp Khuyến thiện và Trừng ác, dọc theo hai bên là Thập điện Diêm Vương, ở hai góc cuối có Quan Âm tống tử và Quan Âm thiên thủ.
-
- Hành lang chùa Hải Giác. Ảnh CFLS ©2023
Tại tòa thượng điện, trên vị trí cao nhất là bộ tượng Tam Thế Phật ngồi kiết già. Hàng thứ hai là Phật A Di Đà, hai bên có Quan Thế âm bồ tát và Đại Thế chí thị giả. Hàng thứ ba là bộ ba bồ tát Di Lặc, Văn Thù, Phổ Hiền. Hàng thứ tư là tượng Thích Ca thiền định. Tám pho tượng Phật đều ngự trên tòa sen, đầu có các búp tóc ốc bụt. Hàng thứ năm là Ngọc Hoàng ngồi trên long ngai, hai bên có Nam Tào, Bắc Đẩu. Hàng thứ sáu là Thích ca sơ sinh trong tòa Cửu Long, hai bên có Phạm Thiên, Đế Thích.
Đoạn giữa hậu đường được dùng làm Mật Động với rất nhiều tượng chư Phật; tại hai góc nối hành lang có dựng 25 tấm bia hậu, trong đó có 5 bức tượng phù điêu của thời Lê. Hàng năm, ngoài các tiết sóc vọng lễ tết của dân làng, lễ hội chùa Hải Giác được tổ chức long trọng vào ba ngày: Rằm tháng Tư - Phật đản, Rằm tháng Bảy - Lễ Vu Lan và Rằm tháng Một - ngày hy sinh của sư Tổ Thanh Trang.
-
- Phương đình chùa Hải Giác. Ảnh CFLS ©2023
Tháng 10 năm 1991, chùa Hải Giác được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.
Di tích lân cận
- Chùa Cổ Ngõa: xã Cổ Thượng, huyện Đan Phượng.
- Chùa Đại Từ Ân: KĐT Phoenix Garden, xã Đan Phượng.
- Chùa Già Lê: 302 Cơ đê, xã Hồng Hà, huyện Đan Phượng.
- Chùa Khánh Hưng: thôn Nại Yên, xã Trung Châu, huyện Đan Phượng.
- Đền Văn Hiến: xã Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng.
- Đình Bá Dương Nội: 219 Cơ đê Hồng Hà, huyện Đan Phượng.
- Đình Vạn Xuân: xã Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng.
549 chua Ha Mo ©NCCông 2018-2023