567 Huong Ngai Village Hall

Quán làng Hương Ngải

h.Thạch ThấtBắc thuộcsông Tích

Quán làng Hương Ngải có từ thế kỷ XVIII. Thờ: Tam vị Đại vương họ Đỗ. Xếp hạng: Di tích thành phố (2009). Vị trí: 3H5X+FG, xã Hương Ngải, H. Thạch Thất, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 37 km (hướng 9 h). Trạm bus lân cận: Hương Ngải trên ĐT420 (xe CNG01), số 97 Đồng Cam trên ĐT419 (xe 77, 89).

Địa lý

Hương Ngải trước 1945 là một xã thuộc huyện Thạch Thất, phủ Quốc Oai, tỉnh Sơn Tây. Từ năm 1965 thuộc tỉnh Hà Tây, đến 1975 thuộc tỉnh Hà Sơn Bình. Từ 1978 đến 1991 nhập vào thủ đô Hà Nội. Từ 1991 lại trở về với tỉnh Hà Tây. Từ 1-8-2008 thuộc TP Hà Nội. Xã trước đây bao gồm 4 thôn: Nậu Thượng, Nậu Trong, Nậu Hạ và Nậu Tư. Nay được phân lại thành 9 thôn, đánh số từ 1 đến 9.

Địa giới xã phía bắc giáp xã Phụng Thượng và xã Tam Hiệp (huyện Phúc Thọ), phía đông giáp xã Canh Nậu, phía nam giáp xã Chàng Sơn, phía tây giáp thị trấn Liên Quan và xã Phú Kim. Xã Hương Ngải có diện tích 4,8 km², dân số năm 1999 là 7.195 người, mật độ dân số đạt 1.499 người/km².

Theo các cụ già trong làng kể lại, Hương Ngải tên Nôm là Kẻ Ngái, bởi vì ngày xưa có rất nhiều cây ngái ở xung quanh. Cái tên Hương Ngải cũng có gốc gác từ mùi hoa của loài cây ấy. Khi cây ngái nở hoa, hương thơm lan toả khắp vùng nên dân gian đặt tên làng là "Hương Ngái”, dần dần âm "Ngái” bị đọc chệch đi thành "Ngải”.

Đình Đông Thanh. Photo NCCong ©2019

Lược sử

Làng Hương Ngải có lịch sử hình thành từ thời Bắc thuộc: Tam vị Đại vương đã có công trong việc thành lập và bảo vệ làng nên được dân tôn thờ làm thành hoàng. Hiện nay trong Quán Làng vẫn lưu giữ được 9 đạo sắc phong cho các Ngài qua các triều đại: sớm nhất năm Cảnh Hưng 44 thời Lê (1784), tiếp đến là Quang Trung 4 thời Tây Sơn (1791), muộn nhất là Duy Tân 3 thời Nguyễn (1910).

Cạnh nghề nông, Hương Ngải còn nổi tiếng là vùng đất khoa bảng. Hương ước quy định cấp ruộng học điền, giấy bút cho những trẻ thông minh nhà nghèo, miễn giảm phu phen tạp dịch cho những trò giỏi của làng. Ngoài đình, quán, chùa, miếu… làng có đủ văn chỉ, võ chỉ, văn bia, văn chuông.

Hương Ngải vẫn còn những bia đá có từ thời Nguyễn. Tấm bia Đại khoa khắc ghi những tên tuổi: Liêu Hiến Chương, Liêu Hiến Quang đỗ Thái học sinh triều Lý, Đỗ Hịch đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân; Phí Thạc đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân triều Mạc Minh Đức; Đỗ Thê đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân triều Lê Chính Hoà; Nguyễn Đăng Huân đỗ Đệ nhị giáp tiến sĩ xuất thân triều Nguyễn Minh Mệnh. Nơi đây cũng chính là quê hương của nhà giáo tân học và lương y Nguyễn Tử Siêu (1898—1965).[1]

Quán Làng Hương Ngải. Photo NCCong ©2019

Quán Làng

Theo Ngọc phả thì Quán Làng ra đời từ thời Bắc thuộc với 2 làng kề bên là Thúy Lai và Canh Nậu, cùng thờ ba vị quan họ Đỗ vốn là ba anh em ruột gốc người Trung Quốc. Ba vị đã mua ruộng hậu ở vùng này và có công trong việc an dân, về sau được tôn làm thành hoàng làng.

Quán toạ lạc trên thế đất hình "chữ Tam" (三). Cuộc trùng tu năm 1993 giữ gần nguyên vẹn kiến trúc cũ trên diện tích 4375 m2. Du khách đi từ ngoài vào qua nghi môn, sân rồi đến bên toà đình. Mặt bằng xây dựng có hình "chữ Lập" (立) bao gồm hậu cung, đại bái và tiền tế. Lễ hội làng chính thức diễn ra từ ngày 16 đến 19 tháng 7 âm lịch hàng năm.

Trong Quán Làng còn bảo tồn được bức hoành phi viết bốn chữ "Mỹ tục khả phong” do vua Tự Đức ban tặng. Đây là nơi thực dân Pháp phải ký văn bản bàn giao tỉnh Sơn Tây về cho chính quyền Việt Minh. Tới thập niên 2000 Quán Làng đã được tu bổ, trở thành một khu vực rộng rãi với bia tưởng nhớ các chiến sĩ cách mạng đã bị Pháp tử hình tại đây ngày 28-5-1949.

Võ chỉ Hương Ngải. Photo ©NCCong 2019

Năm 2009, UBND thành phố Hà Nội đã công nhận Quán Làng là di tích kiến trúc nghệ thuật, cùng với Cầu Nghinh tức Quán Bảy Cây hay Quán Nghinh. Tại các xóm còn có văn chỉ, võ chỉ và hai ngôi đình được UBND tỉnh Hà Tây xếp hạng Di tích văn hoá từ ngày 10-8-2005 là đình Giang và đình Đông Thanh, cũng thờ Tam vị Đại vương họ Đỗ.

Di tích lân cận

CHÚ THÍCH
[1] Nguyễn Tử Siêu đã dịch các tác phẩm như: Hán Sở tranh hùng, Tả truyện chú giải, Thuỷ Hử, Hải Thượng quyền thu, Đông y bảo giám, Châm cứu ca phú tuyên giải... và tự soạn nhiều sách y học: Y học tùng thư (14 quyển), Y học toàn thư (2 quyển), Khoa thuốc trẻ em sách thuốc sởi đậu, Sách thuốc đau mắt, Châm cứu sơ bộ thực hành, Sách thuốc phổ thông, Nguyên tắc trị liệu của Đông y…
©NCCông 2019-2020, Huong Ngai village hall