725 Lác temple

Đền Lác

h.Ba Vìsông Hồnghuyền sử

Đền Lác có từ thời Lê. Thờ: Tản Viên tam thánh và Phùng Lộc Hộ đại vương. Lễ hội: từ mồng 6 đến 9 tháng Giêng âm lịch. Xếp hạng: Di tích quốc gia (2014). Vị trí: 6CF6+HC, thôn Đồng Bảng, xã Đồng Thái, H. Ba Vì, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 67km (hướng 10h). Trạm bus lân cận: Ngã 3 Đồng Bảng - QL32 (xe 70a, 70b).

Lược sử

Đền Lác xây từ thời Lê, hiện còn tấm bia đá có niên hiệu Chính Hòa 18 (1697). Toà tiền tế được làm muộn hơn vào thời Nguyễn. Trong toà đại bái, chính điện thờ Tản Viên tam thánh (gồm Sơn Tinh, Cao Sơn, Quý Minh), gian bên phải thờ Thổ công và gian bên trái thờ Phùng Lộc Hộ đại vương. Trong hậu cung đền còn lưu giữ được 9 đạo sắc phong của các triều đình đời xưa.

Theo sử sách, tướng Phùng Lộc Hộ có công giúp vua nhà Trần đánh đuổi giặc Nguyên Mông xâm lược lần thứ nhất vào năm 1257-1258. Ngài hóa tại Gò Dung, thôn Dục Mỹ, xã Cao Xá, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Sau đó, dân thờ ngài tại các thôn Đồng Bảng, thôn Cao Lĩnh (xã Phú Sơn), thôn Hùng Vỹ (xã Đồng Văn), và cả bên bờ phía bắc sông Hồng tại các nơi ngài dẫn quân đi qua như: Thổ Tang (Vĩnh Tường - Vĩnh Phúc), Tứ Xã (Lâm Thao - Phú Thọ), v.v.. Vua Trần Thái Tông ban sắc phong Phùng Lộc Hộ là “Lân hổ hầu đô thống đại vương thượng đẳng thần”. Các triều đại sau đó đã tặng thêm nhiều sắc phong và mỹ tự cho ngài.

Đền Lác. Photo NCCong ©2021

Kiến trúc

Đền Lác nằm trên thế đất cao, mặt bằng xây dựng có dạng “tiền Nhất hậu Công”, gồm tiền tế, đại bái và hậu cung, xung quanh là vườn, diện tích hơn 2000m2, quay mặt về phía tây bắc. Từ cổng đền xây kiểu nghi môn, du khách bước qua sân và bậc thềm lên tới tòa tiền tế. Mái lợp ngói ri, bờ nóc để trơn, trừ hai đầu đắp cách điệu hai con kìm, bờ dải và bờ guột cũng để trơn, bốn góc đao được đắp hình rồng.

Tiền tế không có cửa vây quanh, bốn góc có xây trụ đỡ mái đao bằng gạch to từ đời Thành Thái, cùng kiểu gạch được chèn ở toàn bộ bức tường trình bao ngoài. Bộ vì trên ba gian chính có kết cấu theo kiểu “thượng giá chiêng, chồng rường, hạ kẻ, bẩy, mái phân thượng tứ, hạ ngũ,” các hoành vuông làm theo phong cách thời Lê. Bộ vì gian giữa làm trốn một hàng cột cái phía trước, để lấy không gian cho việc hội họp. Các gian bên vẫn đủ hai hàng cột cái.

Bộ vì ở hai gian chái được làm theo kiểu “thượng chồng rường, hạ kẻ”. Các cấu kiện gỗ ở đây chủ yếu để trơn, không trang trí. Chỉ có vài chi tiết chạm khắc cách điệu tập trung tại các bẩy hiên. Tiền tế không bài trí các đồ thờ tự. Từ đây bước qua một khoảng sân lọng là tới toà đại bái. Hai bên tường sân lọng có trổ thủng hai chữ Hán lớn: “Nghiêm” và “Túc”.

Đền Lác. Photo NCCong ©2021

Đại bái cũng xây như tiền tế, bốn góc đao được đắp hình rồng công phu, kiểu thế kỷ XVIII. Phần vì thượng phía ngoài của hai gian đầu hồi được đắp hình hổ phù ngậm chữ “Thọ”, các diềm của vì được đắp hình hoa lá tinh tế. Riêng bộ vì hai gian chái được gắn với khám lửng, dạng ván bưng ở vì thượng. Gian giữa đặt gác lửng, được bưng kín, bên ngoài được chạm khắc công phu hình lưỡng long chầu nguyệt và nhiều mảng chạm chim phượng tinh xảo. Các đồ thờ cũng có niên đại thời Lê như bát hương gốm, long ngai, bài vị... Dưới chân khám đặt các hòn đá tương truyền là được Tản Viên Sơn Thánh và Mẫu thân ngồi lên nghỉ.

Gian ống muống nối đại bái với hậu cung có kết cấu bộ vì kiểu ván bưng với các mảng chạm khắc tinh xảo hình rồng phượng. Bên dưới bài trí hai hương án gỗ có từ thế kỷ XVIII, trên bày các đồ thờ tự như bát hương, chân đèn, đài nước... Hậu cung ba gian, bốn mái lợp ngói ri, bốn góc đao cong đắp các con nghê bằng gốm đất nung từ thế kỷ XVII rất giống với tạo hình ở mái đình Tường Phiêu. Vào bên trong, bộ vì được tạo tác tương tự như trung cung, phần gian giữa có khám lửng, là nơi đặt ba cỗ long ngai, bài vị Tản Viên tam thánh, mang niên đại thế kỷ XVIII.

Đền Lác. Photo NCCong ©2021

Di sản

Lễ hội đền Lác được tổ chức hàng năm vào tháng Giêng. Khai hội mồng 6, đến ngày 7-8 là chính hội, mồng 9 chuyển hoạt động vào đền Trúc Lâm. Trong dịp này còn diễn ra nhiều trò chơi dân gian như: vật, chọi gà, kéo co... thu hút đông đảo nhân dân sở tại và khách thập phương tham gia.

Ngày 23-9-2014, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã xếp hạng đền Lác là Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Di tích lân cận

725 Lác temple ©NCCông 2021