880 Van Trai temple
Đền Vân Trai
h.Thường TínHùng Vươngsông NhuệĐền Vân Trai có từ thời Hậu Lê. Thờ: Tây Công và Lôi Công – hai tướng của Hùng Vương thứ 18. Lễ hội: 10 tháng Ba âl. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1991). Vị trí: thôn Vân Trai, VV94+P8, xã Văn Phú, Thường Tín, Hà Nội, Việt Nam. Cách BĐX Bờ Hồ: 20 km (hướng 6 h). Trạm bus lân cận: Cổng Làng Văn Hóa Thôn Vân Trai.
Ngôi đền có từ thời Hậu Lê, nay toạ lạc tại làng Giai, tên chữ là Vân Trai, thuộc xã Văn Phú, huyện Thường Tín, TP Hà Nội. Du khách từ trung tâm Hà Nội có thể lên xe buýt chạy về phía nam theo đường quốc lộ QL1A đến thị trấn Thường Tín rẽ tay phải vào đường DT427 rồi đi tiếp khoảng 2km là tới nơi.
Lược sử
Theo thần phả và 31 đạo sắc phong đang lưu trữ tại đền Văn Trai thì nơi đây thờ nhị vị thành hoàng Tây Công và Lôi Công là tướng của vua Hùng thứ 18. Hai ngài là con ông Nguyễn Bình và bà Trương thị Chước, người xã Thủ Pháp, huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Vợ chồng vốn hiền lành, nhân đức. Ngày mồng 10 tháng 3 năm Nhâm Tuất bà sinh một bọc nở ra hai bé trai, được ông đặt tên theo như thần báo mộng.
- Nghi môn đền Vân Trai. Ảnh ©NCCong 2024
Năm 20 tuổi, Tây Công và Lôi Công đến núi Ba Vì để tìm gặp Tản Viên Sơn Thánh rồi đi theo. Tại kinh đô, vua Hùng Duệ Vương thấy anh em Tây Công và Lôi Công có tài bèn ban cho chức tước, giữ luôn trong triều. Vài năm sau, có giặc quấy nhiễu ở phía nam, Hùng Duệ Vương sai hai ngài mang quân đánh dẹp.
Thắng trận, họ được vua phong làm đại tướng quân. Tây Công ở lại triều đình, còn Lôi Công về trị nhậm tại phủ Thường Tín; ngài thường xuống làng Giai giúp dân chỉ bảo việc nông tang. Khi Thục Phán mang quân xâm chiếm đất Văn Lang, hai ngài lại cầm quân ra trận. Ngày 13 tháng 4, tự nhiên trời nổi phong ba, hai ngài cùng hóa, đời sau được dân Vân Trai lập đền thờ.
- Sân đền Vân Trai. Ảnh ©NCCong 2024
Các triều đại đã sắc phong cho hai ngài là Thượng đẳng thần, dân làng Nguộn (tên chữ là Nguyên Hanh, xã Văn Tự) cũng xin sắc về thờ phụng. Thời Trần, hoàng hậu Ả Nương khuyên dân làng Chiếc (Nhân Hiền, xã Hiền Giang) đến đền thỉnh cầu Lôi Công và Tây Công phù trợ để vượt qua dịch bệnh hiểm nghèo. Từ đó, làng Chiếc kết chạ với làng Giai, nên có lệ trai gái của hai làng không lấy nhau, hễ ai có mâu thuẫn gì đều phải cố gắng hòa giải.
Kiến trúc
Đền được xây dựng ở phía bắc con đường làng, mặt nhìn về hướng tây. Đền có hình “chữ Công”, gồm các tòa đại bái, thượng điện được kết nối bằng toà thiêu hương. Đại bái rộng 5 gian, xây tường hồi bít đốc, vì kèo chồng rường, các mái đều lợp ngói ri. Cột cái, cột quân đều bằng gỗ lim, cột không đội đấu, chân kê đá tảng. Các bức cốn được chạm nổi đề tài tứ quý và “Ngư long hý thủy”.
Giữa toà thiêu hương nổi lên một phần chồng diêm bốn mái cũng lợp ngói ri, cổ diêm có chấn song con tiện che chắn xung quanh để lấy ánh sáng và thoát khói hương. Tòa thượng điện gồm 3 gian. Vì kèo được trang trí hoa văn, chủ yếu là lá lật, lá ngô đồng… phổ biến trong nghệ thuật điêu khắc tôn giáo thời Nguyễn.
Di sản
Trong đền Vân Trai hiện còn bảo lưu được một số cổ vật từ thời Hậu Lê, đáng kể là hai ông Phỗng cởi trần, đóng khố quỳ chầu bên cạnh long ngai. Ngoài ra phải kể đến hai con nghê gỗ mình chạm vẩy cá, bờm xoắn, nhiều cụm râu tóc có hình tia lửa, đao mác.
Hằng năm, hội đền Vân Trai được dân làng Giai tổ chức vào ngày mồng 10 tháng Ba âm lịch. Trong dịp này diễn ra đám rước kiệu, lễ tế và các trò vui như đấu vật, thi võ dân tộc, giao lưu văn nghệ… thu hút cả vùng cùng khách thập phương đến tham dự.
Năm 1991, Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng ngôi đền Vân Trai là Di tích kiến trúc - nghệ thuật quốc gia.
Di tích lân cận
- Chùa Pháp Vân: đầu phía bắc thị trấn Thường Tín.
- Chùa Khê Hồi: thôn Khê Hồi, xã Hà Hồi.
- Đình Bình Vọng: thôn Bình Vọng, xã Văn Bình.
- Đình Hà Hồi: thôn Hà Hồi, xã Hà Hồi.
- Đình Khê Hồi: thôn Khê Hồi, xã Hà Hồi.
- Đình Thuỵ Ứng: thôn Thuỵ Ứng, xã Hoà Bình.
- Đình Thượng Cung: thôn Thượng Cung, xã Tiền Phong.
880 den Van Trai ©NCCong 2022