Chùa Vua (Đế Thích quán)

Chùa Vua vốn là một quán thờ Đế Thích, có từ đầu thế kỷ XV. Tên chữ: Hưng Khánh Tự. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1992). Vị trí: 2V63+37, số 33 phố Thịnh Yên, P. Phố Huế, Q. Hai Bà Trưng, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 3,2 km (hướng 5 h). Trạm bus lân cận: 319 phố Huế (xe 08A, 08ACT, 31, 35A, 36, 36CT, 38, 52A, 52ACT, 52B, 52BCT, 159), 342 Trần Khát Chân (18, 44, 142, E03), và 17 Thái Phiên (23).

Lược sử

Thực ra chùa Vua là một cụm di tích bao gồm chùa Hưng Khánh và điện Thiên Đế, tương truyền được lập từ thời Lý. Trong các sách "Lĩnh ngoại đại đáp" của Chu Khứ Phi thời Tống và "An Nam chí lược" của Lê Tắc thời Trần có viết rằng vua nhà Lý cùng các bầy tôi thường đi lễ chùa và đền Đế Thích vào ngày 30 tháng Chạp. Về sau vua Lê cũng thường đến cầu ở đây nên dân gọi là chùa Vua.

Trong thần thoại Ấn Độ, Đế Thích tức là thần Sakradevanam Indra làm chủ cõi trời Đao-lợi, thống lĩnh 33 vùng trời, thuộc thượng tầng cõi Trung giới, cao hơn trời Tứ Thiên Vương và thấp hơn trời Dạ-ma. Còn truyền thuyết Việt Nam xem Đế Thích là vua cờ; cho đến nay trong dân gian vẫn lưu truyền rộng rãi câu chuyện cổ tích "Hồn Trương Ba, da hàng thịt". [1]

Tam quan chùa Vua. Photo ©NCCong 2021

Hầu hết các sử gia cho rằng đền Đế Thích được lập vào thế kỷ XV (thời Lê sơ). Sử tích viết “Vì thấy Đế Thích là bậc cao cờ, nên một ông hoàng thời Lê đem lòng hâm mộ, lập một đền thờ ở làng Thịnh Yên, tổng Hậu Nghiêm, huyện Thọ Xương”. Từ đó về sau, Đế Thích Quán đã trở thành một trung tâm đấu cờ tướng thuộc hàng đầu của đất Thăng Long.

Tiền đường chùa Hưng Khánh. Panorama ©NCCong 2015

Chùa Vua suốt mấy trăm năm nay được coi là một trong 4 di tích nổi tiếng của đạo Lão với tên gọi “Thăng Long tứ quán”. Đây vừa là chốn thờ Phật và Vua Cờ, vừa là nơi các kỳ thủ thường đến thi tài trước những khán giả hâm mộ môn thể thao trí tuệ này.

Chùa Vua đã được xếp hạng Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào năm 1992, ngày 1-10-2004 Bộ Văn hóa và Thông tin lại gắn thêm biển Di tích lịch sử cách mạng. [2]

Cổng chùa Vua nhìn từ trong. Photo ©NCCong 2015

Kiến trúc

Chùa Vua đã được trùng tu nhiều lần. Thời thuộc Pháp, xung quanh nơi đây còn là một khu đất trống vắng với nghĩa địa Tây ở phía bắc. Từ thập kỷ 1960 mới di chuyển nghĩa địa để xây khu tập thể Nguyễn Công Trứ, phố xá mọc lên và hồ bán nguyệt của chùa cũ bị lấp. Hiện nay chùa toạ lạc ở giữa hai con ngõ Thịnh Yên và Trần Cao Vân, ngay cạnh chợ Hoà Bình tức chợ Giời nổi tiếng đông đúc kẻ mua người bán, lắm khi tụ họp che lấp cả cổng chùa.

Dáng dấp chùa Vua bây giờ chủ yếu hình thành từ lần trùng tu vào cuối thế kỷ XX, tuy nhiên tam quan nội, nghi môn và các ngôi tháp mộ vẫn còn mang dấu tích cũ. Mặt chùa quay về hướng nam. Tam quan ngoại xây kiểu 2 tầng 8 mái theo phong cách nghệ thuật thời Nguyễn, hơi giống tam quan đền Quán Thánh nhưng nhỏ hơn. Tầng dưới tam quan có một bia đá, tầng trên treo chuông đồng. Sau cổng là sân gạch lớn được vẽ thành bàn cờ, xung quanh có những cổ thụ và chậu cây cảnh.

Điện Thiên Đế. Photo ©NCCong 2015

Từ sân cờ có một lối đi lát gạch thẳng đến cổng nghi môn với đôi hạc chầu trước sân điện Thiên Đế. Bên phải lối đi là dãy nhà khách xây một tầng đơn giản. Bên trái lối đi vẫn còn dấu tích của nghi môn trước sân tiền đường chùa Hưng Khánh. Nhà Tổ 3 gian hơi bị khuất bởi cây cối sau nghi môn và một ngôi miếu nhỏ ở cạnh sân này. Lưng nhà Tổ áp vào một sân phụ và một phần đất bị lấn chiếm nằm giữa hai ngôi tháp mộ của các vị sư trụ trì đã mất.

Sân cờ chùa Vua. Panorama ©NCCong 2015

Bái đường điện Thiên Đế rộng 5 gian, hai bên hàng hiên có tượng hai ông Hộ pháp đứng nhìn nhau. Bái đường kết nối với thượng điện 5 gian thành hình chuôi vồ. Sát hồi bên phải điện Thiên Đế là chùa Hưng Khánh cũng xây theo hình chuôi vồ. Trước hậu đường chung cho điện và chùa là một sân nhỏ, ba mặt sân đều có hàng hiên thông nhau. Trong khu sau này còn có ban thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo và Điện thờ Mẫu.

Di sản

Tọa lạc tại một nơi rất gần trung tâm thủ đô, khuôn viên chùa Vua được coi là địa điểm tập họp lý tưởng cho Phật tử và cả các tín đồ của môn cờ tướng cổ truyền. Hằng năm, dân làng Thịnh Yên mở hội đánh cờ người vào các ngày 6, 7, 8 và 9 tháng giêng âm lịch, thu hút hàng trăm danh thủ trong nước và quốc tế về thi đấu.

Trong Điện Thiên Đế. Photo ©NCCong 2015

Đông khách nhất tất nhiên là trận chung kết. Trong tiếng trống giục giã hai đối thủ, các chàng trai và cô gái mang y phục truyền thống đóng vai các quân cờ cùng với đám đông khán giả hò reo cổ vũ tạo nên một sân khấu đầy mầu sắc chuyển động và âm thanh náo nhiệt. Ai đoạt giải 3 năm liền sẽ được ghi tên vào bia đá đặt tại nhà bia ở sát sân cờ.

Không chỉ nổi tiếng là “kỳ miếu” đất Thăng Long, nơi đây hiện còn giữ được 14 pho tượng bằng gỗ hoàng đàn. Nổi bật nhất là tượng thần Đế Thích cao 1,6 m. Ngoài ra còn một bức Cửu long chạm trổ tinh vi, hai đỉnh đồng thời Nguyễn, một quả chuông nhỏ thời Tây Sơn (niên hiệu Cảnh Thịnh), hai quả chuông to thời Lê, hai chóe lớn cao chừng 1,6m cũng được đúc từ thời Lê.

Cổng trong chùa Hưng Khánh. Ảnh ©NCCong 2015

Di tích lân cận

CHÚ THÍCH
[1] Chuyện "Hồn Trương Ba, da hàng thịt" được Vũ Phương Đề (đỗ Tiến sĩ năm 1736) chép trong sách “Công Dư Tiệp Ký”.
[2] Chùa Vua từng là một cơ sở cách mạng và kháng chiến chống Pháp, bị đốt phá năm 1947.

©NCCong 2012-2021, Chua Vua pagoda