Đình Tam Tảo

Đình làng Tam Tảo có từ thời Lê. Thờ 4 vị: Đào Đạt và Đào Minh (tướng của Thục Phán) cùng Phụ quốc Đại vương Trần Quý và Minh phúc Hoàng thái hậu Phương Dung của vua Lý Thái Tổ. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1988). Vị trí: 5263+8PF, xã Phú Lâm, H. Tiên Du, Bắc Ninh. Cách BĐX Bờ Hồ: 25 km (hướng 14 h). Trạm bus lân cận: Chợ Tam Tảo - tỉnh lộ DT276.

Địa lý

Đất Phú Lâm xưa kia thuộc tổng Mân Xá, huyện Yên Phong, phủ Từ Sơn, trấn Kinh Bắc. Năm 1952 xã Phú Lâm được thành lập với 5 thôn: Ân Phú, Giới Tế, Đông Phù, Vĩnh Phục, Tam Tảo, đều tách ra từ huyện Yên Phong, Bắc Ninh. Năm 1963 xã chuyển về huyện Tiên Sơn, năm 1999 mới chuyển về huyện Tiên Du. Xã có diện tích 12,16 km², dân số năm 2017 là khoảng 17.000 người, mật độ dân số đạt 1.398 người/km². Gần đây có khá đông người từ nơi khác đến thuê trọ để làm việc tại Khu công nghiệp Tiên Sơn và Cụm công nghiệp Phú Lâm.

Thôn Tam Tảo thuộc xã Phú Lâm, nằm cách đền Cổ Loa chừng 18 km. Tương truyền trang Tam Tảo có từ thời Hùng Vương. Trước kia còn có tên Nôm là làng Rừng vì từng bị ngập nước, lau sậy, cây cối mọc um tùm, dân phải dùng thuyền nan đi lại. Về sau đất mới khô dần và ngày nay giao thông rất thuận tiện nhờ có đường tỉnh lộ DT286 chạy qua.

Đại đình Tam Tảo. Photo ©NCCông 2023

Lược sử

Thôn Tam Tảo ở gần sông Ngũ Huyện Khê và có 8 xóm, bao gồm: Hạ Giang, Ấp Vang, Đầu Làng, Gốc Thị, Cầu Mới, Đầu Đình, Giếng Chùa, Miễu. Ngôi làng cổ này có ba công trình kiến trúc nghệ thuật và tín ngưỡng mang đậm nét văn hóa của người Việt là: đình Tam Tảo, đền Phụ Quốc, chùa Phúc Lâm. Đặc biệt đình làng có quy mô khá lớn và là một trong những di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu của vùng quê Kinh Bắc.

Theo bản ngọc phả để lại, đình làng Tam Tảo được xây dựng vào thời Lê. Bên trong hậu cung thờ Tứ vị thành hoàng gồm: Phụ quốc Đại vương Trần Quý và Minh phúc Hoàng thái hậu Phương Dung (hai người có công cứu Lý Công Uẩn thoát khỏi sự truy đuổi của nhà Tiền Lê) cùng hai vị tướng Đào Đạt và Đào Minh có công giúp vua Thục Phán An Dương Vương đánh thắng quân giặc sang xâm lược nước Âu Lạc.

Sân đình Tam Tảo. Photo ©NCCông 2023

Kiến trúc

Đình toạ lạc trên mảnh đất cao ráo ở giữa làng, ngay phía sau lưng là chợ Tam Tảo và tỉnh lộ DT276. Các hạng mục xây dựng chủ yếu bao gồm: toà thủy đình, tả hữu vu, tòa tiền tế, tòa đại đình và toà hậu cung. Trước mặt đình có hồ nước nhỏ, ở giữa hồ là toà thủy đình kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái đao cong, khung làm bằng gỗ lim. Xưa kia, đây là nơi để các chức sắc địa phương đến xem múa rối nước hoặc bàn những việc quan trọng của làng nên còn được người dân gọi là Nhà rối. Ngày nay, những liền anh liền chị quan họ thường tụ về đây trong dịp hội.

Cổng đình mở ra con đường làng, phía sau cổng là sân gạch dưới bóng cổ thụ, đối xứng hai bên sân có 2 dãy tả hữu vu xây kiểu tường hồi bít đốc. Tòa tiền tế ở cuối sân, gồm 5 gian, 2 chái, 4 mái đao cong. Nằm song song phía sau là tòa đại đình rộng 7 gian, 8 mái, các đầu đao được đắp các hình linh thú, gian giữa nối liền theo hình “chữ Đinh” với toà hậu cung gồm 3 gian. Bên trong đình có nhiều chi tiết được chạm khắc hình tứ quý cùng các vân mây, hoa lá cách điệu sinh động, phong phú và mang đậm sắc thái, tín ngưỡng dân gian. Cấu trúc bộ khung và trang trí của tòa tiền tế và tòa đại đình nhìn chung khá giống nhau.

Trong đình Tam Tảo. Photo ©NCCông 2023

Di sản

Năm 1988 đình làng Tam Tảo đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia. Hiện nay, trong đình còn lưu giữ được 26 đạo sắc phong ghi niên đại từ thời Lê và 8 đạo sắc phong từ thời Nguyễn cùng nhiều tài liệu, hiện vật có giá trị.

Trải qua bao thế hệ, đình là nơi sinh hoạt văn hóa và tinh thần hàng ngày của người dân thôn Tam Tảo. Lễ hội đình làng được tổ chức vào ngày 10 tháng 2 âm lịch hàng năm, bao gồm các nghi thức rước kiệu, cúng tế và diễn ra những trò chơi, cuộc thi văn nghệ, thể thao truyền thống.

Thuỷ đình Tam Tảo. Photo ©NCCông 2023

Di tích lân cận

• Chùa Phật Tích: 32WG+JM5, 295, thôn Phật Tích, H. Tiên Du, Bắc Ninh.
• Chùa Phúc Lâm: , xã Phú Lâm, H. Tiên Du, Bắc Ninh.
• Chùa Tam Sơn: 4XVG+6VP, xã Tam Sơn, H. Từ Sơn, Bắc Ninh.
• Chùa Tiêu Sơn: 4XQM+55H, Tiêu Thượng, H. Từ Sơn.
• Chùa Dạm: thôn Đức La, xã Trí Yên, H. Yên Dũng, Bắc Giang.
• Đền Đô: 4X46+R5, xã Tân Hồng, H. Từ Sơn, Bắc Ninh.
• Đình Bảng: 4X52+8M, Đình Bảng, H. Từ Sơn, Bắc Ninh.
• Đình thôn Đình Cả: 42M4+XCR, Nội Duệ, Tiên Du, Bắc Ninh.

912 Tam Tao village hall ©NCCong 2016-2023