956 Thon Trung village hall

Đình thôn Trung (Dương Hà)

h.Gia Lâmsông ĐuốngHai Bà Trưng

Đình thôn Trung được xây vào thế kỷ XVII. Thờ Hà Uyên tôn thần (tướng của Hai Bà Trưng) và Trung Thiên Đao Lợi Đại Phạn Thiên Vương. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1993). Vị trí: 3WCH+8M4, xã Dương Hà, huyện Gia Lâm, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 12 km (hướng 2 h). Trạm bus lân cận: Cạnh Đường Vào Phù Đổng - 44 Hà Huy Tập (xe 10a, 10b, 15, 17, 43, 122)

Địa lý

Xã Dương Hà thuộc huyện Gia Lâm, thành phố Hà Nội. Xã có mã hành chính 00541, tổng diện tích 2,65 km², dân số năm 2022 là 7.353 người, mật độ đạt 2.774 người/km². Phía đông bắc giáp xã Đình Xuyên, phía đông nam giáp xã Phù Đổng, phía tây nam là sông Đuống, phía tây bắc giáp xã Yên Viên.

Xã nằm ở bờ bắc sông Đuống, tàu thuyền qua lại dễ dàng. Ngoài ra còn có 4 tuyến giao thông đường bộ lớn như: Quốc lộ QL1A, Đê Đuống, đường Đặng Công Chất, đường Dương Hà. Dự kiến sẽ thêm tuyến đường dài khoảng 800m nối từ đoạn Đê Đuống gần đình thôn Trung đến đường Đặng Công Chất.

Dương Hà xưa thuộc trại Hạ Dương và gồm 4 thôn: Dương Thượng (nay là thôn Thượng), Ninh Nhân (thôn Trung) Lạc Thủy (thôn Hạ) và ấp Tùng Đình. Trong mỗi thôn đó đều có các di tích lịch sử văn hoá như đình, chùa, v.v..

Hông đình thôn Trung. Photo ©NCCông 2022

Lược sử

Đình và chùa thôn Trung nằm liền kề nhau. Theo bi ký do tiến sĩ Hoàng Đôn Phu soạn năm Chính Hoà thứ 19 (1698), đình thờ Hà Uyên tôn thần là tướng của Hai Bà Trưng và Trung Thiên Đao Lợi Đại Phạn Thiên Vương là vị thiên thần từng hiển linh giúp dân cứu nước. Ngoài ra còn thờ 4 vị tả hữu hậu thần.

Tương truyền thời Hùng Vương thứ 18, có vị lương y quê ở Đường Lâm tên là Hà Vi Hưng, vợ là Đậu Thị Loan, tuổi cao mà vẫn chưa có con. Ông bà rất chăm làm việc thiện. Nghe nói ở huyện Đông Ngàn thuộc bộ Vũ Ninh, Kinh Bắc có ngôi miếu linh thiêng, ông bà bèn đi dâng lễ bái yết thần linh khẩn cầu xin quý tử. Đêm đó ông bà ngủ lại trong miếu. Bỗng nhiên, ông trông thấy mây ngũ sắc như hình con rồng sà xuống, ít lâu sau bà mang thai. Ngày 9-2 năm Giáp Ngọ bà sinh được một trai khôi ngô tuấn tú đặt tên là Hà Uyên. Cậu bé thông minh, học giỏi, năm 13 tuổi bắt đầu say mê đọc binh thư, luyện võ nghệ.

Cổng đình thôn Trung. Photo ©NCCông 2022

Năm 18 tuổi, Hà Uyên đã triệu tập được 200 trai tráng trong vùng lập cơ đội và tập trận đồ. Khi Hai Bà Trưng truyền hịch đánh đuổi thái thú Tô Định tham tàn, Hà Uyên đem cơ đội về tụ nghĩa cùng và được phong làm chỉ huy sứ tả tướng quân, cấp thêm 2000 binh sĩ đi trấn giữ vùng Tây Bắc Nhị Đạo. Ngài đã lập được nhiều chiến công góp sức cùng nghĩa quân giải phóng 65 thành trì.

Ngài hóa ngày 12 tháng 11 tại trại Hạ Dương. Trưng Vương vô cùng thương tiếc sai người về làm tang lễ và xuống chiếu cho dân Hạ Dương lập miếu để thờ phụng. Về sau vua Lê Hoàn (980-1005) khi đi kinh lý qua đây đã truy phong cho ngài các mỹ tự “Nhất phong Bản cảnh Linh ứng Đại vương”.

Năm 1993 ngôi đình [và chùa] thôn Trung đã được Bộ Văn hoá - Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia. Trong thập kỷ 201x đình đã được xây lại nhưng vẫn giữ nguyên lối kiến trúc cũ.

Sân đình thôn Trung. Photo ©NCCông 2022

Kiến trúc

Đình thôn Trung nhìn về phía tây ra đê sông Đuống. Cổng làm kiểu nghi môn tứ trụ, 3 chiếc cửa sắt giáp với con đường làng. Sau cổng là sân, hai bên có dãy tả hữu vu. Toà đại đình 5 gian 2 chái, xưa kia có sàn gỗ. Bốn mái chảy lợp ngói ta, 4 góc đao cong, trên bờ dải có gắn hình các linh thú. Gian giữa nối theo hình “chữ Đinh” với hậu cung gồm 2 gian dọc. Các mảng kiến trúc gỗ chủ yếu được trang trí bằng chạm khắc hình rồng.

Di sản

Trong đình thôn Trung còn bảo lưu được nhiều cổ vật quý như câu đối, hoành phi, đồ tế khí, long ngai, kiệu bát cống. Các triều đại từ nhà Lê trung hưng đến nhà Nguyễn đã ban 24 đạo sắc phong, nay còn 19 trong đó có 11 sắc phong cho Hà Uyên tôn thần và 8 sắc phong cho Trung Thiên Đao Lợi Đại Phạn Thiên Vương.

Khu đình thôn Trung. Photo ©NCCông 2022

Hằng năm chính quyền và nhân dân địa phương mở hội tế lễ từ mùng 9 đến 16 tháng 2 âm lịch, cạnh đó diễn ra nhiều trò đua thể thao và văn nghệ dân gian truyền thống. Xưa kia theo thông lệ cứ 5 năm mở hội chính một lần, bên cạnh hội lệ mở thường niên. Ngày nay, hội làng từ 8 ngày được rút lại còn 4 ngày, từ mùng 9 đến 12 tháng 2 âm lịch.

Di tích lân cận

©NCCông 2022, Thon Trung village hall 956