968 Hung Yen Mother’s temple

Đền Mẫu Hưng Yên

Hưng Yênnhà Trầnsông Hồng

Đền Mẫu Hưng Yên tương truyền xây năm 1279, đời vua Trần Nhân Tông. Thờ: Dương Quý Phi, vợ vua Tống Triệu Bính. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1990). Vị trí: J3V3+QQ, số 2 Bãi Sậy, phường Quang Trung, TP Hưng Yên. Cách Ga Hà Nội: 56 km (hướng 5h)

Lược sử

Theo “Đại Nam nhất thống chí”, đền Mẫu Hưng Yên được khởi dựng năm Thiệu Bảo nguyên niên (1279), dưới đời vua Trần Nhân Tông (1279-1293), lúc đầu chỉ có một gian thờ Dương Quý Phi. Trải qua các triều đại, ngôi đền đã được tôn tạo nhiều lần. Đến năm Thành Thái thứ 8 (1896), đền được đại trùng tu và có quy mô to lớn như ta thấy ngày nay.

Theo bản ngọc phả trong đền Mẫu Hưng Yên, bà Dương Quý Phi là vợ của vua Tống Triệu Bính (1278-1279). Năm 1279, quân Nguyên xâm lược Trung quốc, vua và hoàng tộc xuống thuyền chạy về phương nam. Dọc đường bị tướng nhà Nguyên đuổi kịp, vua Tống cùng một số phi tần đã nhảy xuống biển tự vẫn. Xác của Dương Quý Phi dạt vào bờ biển gần cửa Đại Càn ở Hoan Châu, dân chài đã chôn cất chu đáo và lập đền Cờn để thờ bà, tôn xưng là Dương Thiên Hậu.

Tiền tế, tả vu đền Mẫu Hưng Yên. Photo ©NCCông 2022

Có quan thái giám họ Du chạy loạn tới Phố Hiến, huyện Kim Động, phủ Khoái Châu, trấn Sơn Nam Thượng. Một đêm ông chợt thấy Dương Quý Phi hiện về. Tỉnh mộng, ông tìm đến đền Cờn tế lễ. Trở lại Phố Hiến, ông đã cùng nhân dân xây đền Mẫu và lập ra làng Hoa Dương để kỷ niệm (bà họ Dương, người Hoa). Khi thái giám mất, dân tôn ông làm thành hoàng làng và thờ ở đình Hiến, nay thuộc phường Quang Trung, TP Hưng Yên.

Kiến trúc

Đền Mẫu Hưng Yên toạ lạc trên một khoảnh đất rộng gần 3000m2, mặt nhìn qua hồ bán nguyệt về con đê sông Hồng ở phía tây. Cổng đền là một tam quan kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái với các đầu đao uốn cong. Có một cửa chính và hai cửa phụ đều xây vòm cuốn, hai cột trụ trên đỉnh có đắp 2 con sấu chầu vào giữa. Trên vòm đắp 5 chữ Hán “Dương Thiên Hậu Tống Triều”, cao hơn là 4 đại tự “Thiên Hạ Mẫu Nghi” ghép bằng các mảnh gốm lam. Sau tam quan có 3 cây sanh, đa, si cổ thụ quấn làm một và bắc cầu thả rễ, rủ bóng u tịch xuống sân.

Tiền tế, hữu vu đền Mẫu Hưng Yên. Photo ©NCCông 2022

Tòa tiền tế gồm 3 gian, xây kiểu phương đình 2 tầng 8 mái lợp ngói vẩy rồng với các đầu đao uốn cong. Tòa đại bái gồm 3 gian xây kiểu chồng rường đấu sen. Bên trong bài trí hoành phi, câu đối, đồ tế tự, tán lọng, cờ, y môn, giá cắm đồ binh khí, kiệu bát cống, cỗ long đình, đều sơn son thiếp vàng rực rỡ. Trên nóc đắp hình “Lưỡng long chầu nguyệt”, đầu đao gắn hình rồng chầu, phượng múa. Gian giữa có 4 đôi câu đối ngợi ca Thánh Mẫu. Gian trong treo bài văn của Chu Mạnh Trinh soạn năm 1896. Hai bên tòa đại bái là điện Lưu Ly và cung Quảng Hàn.

Tòa hậu cung gồm 5 gian, bộ vì làm kiểu chồng rường con nhị với 12 cột cái, 6 cột quân, các bức cốn được chạm hoa lá mềm mại, bộ cửa bức bàn được chạm lộng mai cúc. Bên trong hậu cung có tượng Dương Quý Phi cùng 2 người hầu là Kim Thị và Liễu Thị, là tác phẩm của thế kỷ XVII-XVIII.

Tam quan đền Mẫu Hưng Yên. Photo ©NCCông 2022

Di sản

Ngôi đền Mẫu ngày nay đã mở rộng với quy mô lớn tới 30 gian, bên trong lưu giữ được nhiều di vật quý như long sàng, long kỷ có niên đại thế kỷ XVIII-XIX. Lại có 15 đạo sắc phong của các triều vua từ thời Lê đến thời Nguyễn ban cho, 02 cỗ kiệu “Cửu Long, Ngũ Phượng” cùng nhiều câu đối, bi ký ca ngợi tấm gương trung liệt của Dương Quý Phi và cảnh đẹp của đền.

Hàng năm, lễ hội đền Mẫu Hưng Yên được tổ chức từ ngày 10 đến 15 tháng Ba âm lịch. Mùng 10 khai hội rước kiệu quan thái giám từ Đình Hiến lên Đền Mẫu, ngày 12 rước kiệu Mẫu đi quanh phố, đến đình Hiến và ngược lại, có múa rồng và “Con đĩ đánh bồng”.... Ngày 13 làm lễ giỗ Mẫu, ngày 15 làm lễ tạ, rước Mẫu từ kiệu vào hậu cung. Ngày 14 tháng Bảy âm lịch thì làm lễ mộc dục, thay áo cho Mẫu và làm tiệc lớn trong đền.


Ngày 30/3/1990, Bộ Văn hóa – Thông tin đã xếp hạng đền Mẫu Hưng Yên là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia. Tính đến tháng 4/2022 tỉnh Hưng Yên đã có 260 di tích xếp hạng cấp tỉnh, 175 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 03 di tích xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt và 06 bảo vật quốc gia.

Di tích lân cận

©NCCông 2022, Hung Yen Mother’s temple