969 Thien Hau temple

Đền Thiên Hậu (đền Thượng)

Hưng YênLê trung hưngsông Hồngđền miếu

Đền Thiên Hậu (đền Thượng) khởi dựng năm 1640. Tên chữ: Thiên Hậu Cung. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1992). Vị trí: J3W3+RX, số 56 Trưng Trắc, P. Quang Trung, TP Hưng Yên, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 56km (hướng 5h). Trạm bus lân cận: Bến xe khách Hưng Yên.

Lược sử

Đền Thiên Hậu hay đền Thượng được 14 dòng họ người Hoa ở Quảng Đông, Quảng Tây và Phúc Kiến quyên góp tiền của xây dựng năm 1640 ở phố Bắc Hoà, nay là phố Trưng Trắc, phường Quang Trung, TP Hưng Yên. Đền thờ bà Lâm Tức Mặc, được gia phong Thiên Hậu Thánh Mẫu - vị thần bảo hộ những người đi biển của cư dân Phúc Kiến.

Theo “Đại Nam nhất thống chí” Lâm Tức Mặc là con gái thứ 6 của Lâm Nguyện, người Bồ Điền, tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc). Bà vốn có hương thơm ngào ngạt, hào quang rực rỡ từ khi ra đời ngày 23 tháng 3 âm lịch. Lớn lên, bà tìm ra một thứ rong biển dùng nấu thạch làm thức ăn cứu đói cho dân trong lúc mất mùa. Bà còn tìm ra thứ dầu ăn gọi là ma mộc, rút từ một loại cây thuộc họ vừng.

Cổng đền Thiên Hậu

Đến đời Tống Ung Hi tứ niên (987), ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch Lâm Tức Mặc tự nhiên qua đời, không bệnh tật. Tương truyền rằng Bà mất vào một ngày có “Quần tiên tấu nhạc”. Sau đó Bà thường mặc áo đỏ hiển linh cứu hộ thuyền bè gặp nạn. Dân Phúc Kiến tôn Bà làm Thần Biển, khi di cư đến đâu, họ đều có lập đền thờ Bà.

Kiến trúc

Đền Thiên Hậu là công trình mang đậm màu sắc kiến trúc của vùng Phúc Kiến trên nhiều hạng mục như: cổng nghi môn, nhà thiêu hương, mái, đao góc và cách kết cấu vì kèo. Tương truyền đền được làm ở Trung Quốc rồi mới mang sang Phố Hiến lắp ráp.

Tiền đường đền Thiên Hậu

Cổng ngoài có ba khoang cửa gỗ tượng trưng cho tam quan. Qua sân nhỏ đến toà tiền đường 3 gian, trước cửa có 2 con sư tử tạc bằng đá hoa cương; con đực ngậm ngọc, con cái ôm con bú, thể hiện mong ước làm giàu và có con là hạnh phúc lớn nhất của người Phúc Kiến. Mái đền lợp ngói ống, đầu đao cong nhẹ hình đuôi cá. Trên 6 cánh cửa có hình 6 viên quan văn võ. Ngưỡng cửa cao, thềm nhà được lát bằng những tấm đá cuội rất bền.

Hai bên sân trong là tả, hữu vu 3 gian. Khu nội tự gồm nhà thiêu hương kết nối với hậu cung theo hình “chữ Đinh”. Thiêu hương kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái, lợp ngói ống, bờ nóc trang trí hình đức Phật ngồi trên toà sen. Các bộ vì được trang trí với các tích truyện cổ như: Tam Quốc, Tây Du Ký v.v… Ngoài ra, ở đây còn trang trí các loại hoa dây, bát mã quần phi, và cảnh bốn mùa.

Thiêu hương đền Thiên Hậu

Toà hậu cung gồm 3 gian, bộ vì làm kiểu “chồng rường cánh”, trên các đầu dư chạm thành hình cá chép. Trong hậu cung, ngoài ban thờ Thiên Hậu còn thờ cha mẹ, anh em ruột của Bà và các dòng họ người Hoa đã có công dựng đền. Đa phần các cấu trúc gỗ của đền được sơn đỏ, tượng trưng cho hồng phúc.

Di sản

Đền Thiên Hậu là một trong số rất ít công trình kiến trúc cổ của người Hoa ở Phố Hiến còn bảo lưu được cho tới nay. Đền mở hội vào ngày 23 tháng 3 và 9 tháng 9 (âm lịch) hằng năm để kỷ niệm ngày sinh và ngày hoá của Thiên Hậu. Trong dịp này có lễ rước kiệu, lễ vật là các món đặc sản của người Hoa như: bánh rong câu, bánh rùa, bánh Tô Châu….

Hậu cung đền Thiên Hậu

Năm 1992, đền Thiên Hậu được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Di tích lân cận

(969 den Thien Hau ©NCCông 2022)