976 Phu Huu community hall

Đình Phú Hữu

h.Ba Vìsông ĐàLê trung hưng

Đình Phú Hữu có từ thời Lê trung hưng. Thờ: Tản Viên sơn thánh. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1994). Vị trí: 69CG+C3V, xã Phú Sơn, H. Ba Vì, TP Hà Nội. Cách BĐX Bờ Hồ: 67km (hướng 10h). Trạm bus lân cận: Đd chợ Nhông xã Thái Hòa - QL32 (xe 70a, 70b)

Địa lý

Phú Sơn là một xã trung du thuộc huyện Ba Vì, TP Hà Nội. Phía đông giáp xã Vật Lại, phía bắc giáp đường quốc lộ QL32, phía nam giáp xã Cẩm Lĩnh, phía tây giáp dòng sông Đà và xã Thái Hòa. Xã Phú Sơn có tổng diện tích đất tự nhiên 13,28 km2, dân số 10.238 người tính đến tháng 8 năm 2021. Xã gồm 7 thôn: Phú Hữu, Thượng Tả, Cao Lĩnh, Lương Tụ, Quy Mông, Yên Kỳ, Phú Mỹ.

Nhân dân địa phương chủ yếu theo Phật giáo. Trên địa bàn xã hiện có 5 ngôi chùa, gồm: chùa Cao Lĩnh, chùa Đông Hữu, chùa Yên Kỳ, chùa Quy Mông, chùa Phú Mỹ. Ngoài ra còn có 5 ngôi đình, gồm: đình Cao Lĩnh, đình Phú Hữu, đình Trại, đình Quy Mông và đình Yên Kỳ. Nhân dân sinh sống bằng sản xuất nông nghiệp, những năm gần đây có nghề chăn nuôi gia súc, gia cầm phát triển.

Cổng đình Phú Hữu. Photo ©NCCong 2021

Lược sử

Đình Phú Hữu thờ đức Tản Viên sơn thánh, vị thần đứng đầu “tứ bất tử” là bốn vị thánh sống mãi cùng dân tộc, bao gồm: Tản Viên sơn thánh, Phù Đổng thiên vương, Chử Đồng Tử, và Liễu Hạnh công chúa. Theo truyền thuyết, đây vốn là một ngôi đền được xây dựng vào thời Hùng Vương.

Những dấu tích còn lại cho biết đình có từ trước thế kỷ XVII nhưng lúc đó còn nhỏ hẹp. Dưới thời Lê trung hưng đình được mở rộng quy mô ở phía sau khu vực di tích hiện nay và để lại các mảng chạm khắc tuyệt đẹp trên gỗ. Đến thời Nguyễn, đình được dân làng di chuyển về vị trí bây giờ với khuôn viên rộng lớn có cây xanh và tường xây bằng đá ong bao quanh, mặt trước nhìn về phía dãy núi Ba Vì hùng vĩ bốn mùa mây phủ.

Đình Phú Hữu. Photo ©NCCong 2021

Năm 1994 đình làng Phú Hữu đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Toạ lạc dưới chân một quả đồi, ngôi đình Phú Hữu được định hình sau lần tôn tạo năm Minh Mệnh thứ 12 (1831) và trùng tu vào đầu thế kỷ XXI. Khuôn viên có tổng chiều dài khoảng 90m và chiều rộng khoảng 30m.

Cổng nghi môn nằm trên nền cao 7 bậc và được xây kiểu tam quan 2 tầng 4 mái, gồm 3 cửa vuông mở ra đường làng ở phía tây nam, trên cổ diềm có đề chữ Hán, các mái đều lợp ngói vẩy rồng. Cổng giữa cao hơn và hơi thụt vào trong, bờ nóc đắp hình lưỡng long triều nguyệt.

Trong đình Phú Hữu. Photo ©NCCong 2021

Sau cổng tam quan là một sân gạch rộng và dài khoảng 50m nhưng chỉ còn 2 thông già. Rồi đến sân trong cao hơn 3 bậc và nằm ở trước toà đại đình. Hai bên sân trong có dãy nhà tả vu và hữu vu nằm đối diện, đều xây kiểu 5 gian để trống ở mặt trước và trổ lỗ trên cả hai bức tường hồi cho thông thoáng.

Toà đại đình xây trên nền cao 5 bậc, gồm 5 gian 2 chái để trống, ở 4 góc có 4 cột gạch đỡ tầu đao cong vút. Bờ nóc đắp hình lưỡng long triều nguyệt, 4 mái chảy lợp ngói vẩy rồng. Mặt bằng có bố cục hình “chữ Nhất”, diện tích 230m2. Bốn bộ vì chính làm kiểu “thượng chồng rường giá chiêng, hạ bẩy, bẩy hiên” và dựa trên 6 hàng cột.

Ngự tại gian giữa đại đình là điện thờ Đức thánh Tản Viên - thành hoàng làng, được bố trí ở trên tầng lửng như một căn gác của nhà sàn miền núi, bên dưới là hương án được chạm khắc công phu và sơn son thếp vàng, phía trước bày lộ bộ và chiếu chầu.

Tượng tiên trong đình Phú Hữu. Photo ©NCCong 2021

Di sản

Trên các cấu kiện gỗ trong tòa đại đình còn lưu lại những mảng trang trí bằng chạm khắc theo phong cách dân gian của đình làng thời Lê trung hưng. Nổi bật là những hình tượng rồng, lân, người cưỡi voi, cưỡi ngựa, vị quan uống rượu, chú Cuội ngồi gốc cây đa hoặc cô tiên dang cánh múa. Có thể nói hình rồng là chi tiết phổ biến hơn cả và được thể hiện đa dạng với những sắc thái đầy biểu cảm trên các đầu dư và vì nách.

Nhìn trên các bức vì nách ở đình Phú Hữu ta không còn thấy đường nét của kết cấu con chồng, thay vào đó là một mảng đồng nhất, biểu đạt những nét chạm mềm mại và phóng khoáng diễn tả vũ điệu của bầy rồng. Ta có cảm giác chúng không còn quá uy nghiêm, cao sang mà được biến tấu mang đậm tinh thần gia đình đùm bọc và tính hóm hỉnh, vui tươi đầy sức sống.

Chạm khắc trong đình Phú Hữu. Photo ©NCCong 2021

Di tích lân cận

  • Đình Cộng Hòa: xã Thái Hoà, huyện Ba Vì.
  • Đền Lác: thôn Đồng Bảng, xã Đồng Thái, huyện Ba Vì.
  • Đình Đồng Bảng: xã Đồng Thái, huyện Ba Vì.
  • Đình Phú Xuyên: xã Phú Châu, huyện Ba Vì.
  • Đình Tây Đằng: thị trấn Tây Đằng, huyện Ba Vì.
  • Đình Tri Lai: xã Đồng Thái, huyện Ba Vì.
  • Đình Yên Bồ: xã Vật Lại, huyện Ba Vì.

976 Phu Huu community hall ©NCCông 2021-2022