Lý Phật Tử

Lý Phật Tử 李 佛 子 sinh năm 518 tại huyện Thái Bình (thuộc tỉnh Sơn Tây cũ, sau nhập vào TP Hà Nội). Chú họ là Lý Bí, năm 541 đứng lên khởi nghĩa chống ách đô hộ của nhà Lương, năm 544 thắng lợi lập ra nước Vạn Xuân, xưng là Lý Nam Đế. Năm 545, Trần Bá Tiên dẫn quân Lương sang xâm lược. Lý Nam Đế bị thua mấy trận, sau đó lui về quận Tân Xương của người Lạo. Năm 546, vua bị đánh úp tại hồ Điển Triệt, phải ẩn náu trong động Khuất Lão, giao quyền cho tả tướng quân Triệu Quang Phục.

Anh của Lý Nam Đế là Lý Thiên Bảo cùng Lý Phật Tử mang ba vạn binh sĩ chiếm được Đức Châu (Nghệ An), sau đó đánh ra Ái Châu (Thanh Hóa). Bá Tiên đem quân tới, Thiên Bảo và Phật Tử bị thua, thu nhặt tàn quân được vạn người chạy sang đất Ai Lao. Thiên Bảo thấy động Dã Năng ở đầu nguồn Đào Giang có đất tốt và phẳng rộng bèn đắp thành để ở, xưng là Đào Lang Vương.

Triệu Quang Phục đóng quân ở đầm Dạ Trạch, cầm cự với Bá Tiên. Năm 548, Lý Nam Đế mất, Quang Phục nối ngôi, xưng là Triệu Việt Vương. Năm 550, Bá Tiên bị gọi về nước dẹp loạn, tỳ tướng là Dương Sàn lên thay. Việt Vương tung quân ra đánh thắng, giành lại nước Vạn Xuân và đóng đô ở thành Long Biên.

Lý Thiên Bảo chết năm 555 không có con trai, Lý Phật Tử được nối ngôi vua nước Dã Năng. Năm 557, đem quân về huyện Thái Bình đánh Việt Vương. Phật Tử không thắng được sau 5 lần giáp trận bèn xin giảng hòa. Việt Vương xót cho cháu họ của Lý Nam Đế nên chia địa giới ở bãi Quân Thần (nay là Thượng Cát, Hạ Cát). Phật Tử dời đến thành Ô Diên, nay là Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng.

Phật Tử xin Việt Vương gả công chúa Cảo Nương cho con mình là Nhã Lang. Việt Vương bằng lòng và cho ở rể nên lộ bí mật quân sự. Phật Tử bèn đánh úp. Việt Vương đem con gái chạy đến cửa biển Đại Nha, cùng đường nhảy xuống biển tự vẫn. Năm 571, Phật Tử đóng đô ở Phong Châu, lấy hiệu Lý Nam Đế nên đời sau gọi là Hậu Lý Nam Đế 後李南帝 để phân biệt với Lý Bí.

Năm 602, vua Tùy sai Lưu Phương dẫn quân sang đánh. Lý Phật Tử sai Lý Đại Quyền giữ thành Long Biên, Lý Phổ Đỉnh giữ thành Ô Diên, còn tự mình đóng ở thành Cổ Loa. Lưu Phương thắng trận ở núi Đô Long tức núi Tụ Long, nay thuộc Vân Nam. Phật Tử đầu hàng, bị bắt về kinh đô Tây An xử tử. Dân ta lập đền thờ ở Tiểu Nha (tức cửa Càn) và vài nơi khác.

(Noted by ©NCCông 2015)