Thần núi Đồng Cổ

Theo “Việt điện u linh tập” thái tử Lý Phật Mã (1000–1054) được vua Lý Thái Tổ sai đem quân đi đánh Champa. Dọc đường nghỉ lại Tràng Châu, vào canh ba mộng thấy một bậc dị nhân mặc giáp cầm gươm, xưng là thần núi Đồng Cổ, sẵn lòng giúp đỡ. Thái tử mừng rỡ làm theo lời thần, quả nhiên thắng lợi. Sau đó khi chưa quyết định được việc chọn đất ở ngoài thành để lập đền thờ, thần lại báo mộng chỉ chỗ xây dựng ở bên phải chùa Thánh Thọ trong đại nội.

Khi Lý Thái Tổ mất, thần lại báo mộng cho thái tử về âm mưu của 3 ông hoàng Đông Chinh, Dực Thánh, Vũ Đức. Thái tử tỉnh giấc liền triệu cận thần đến bàn gấp. Hôm sau Lê Phụng Hiểu dẫn quân xông thẳng tới cửa Quảng Phúc giết chết Vũ Đức, dẹp yên được cuộc nội loạn Tam vương. Thái tử lên ngôi Lý Thái Tông, hạ chiếu phong thần núi Đồng Cổ làm “Thiên hạ minh chủ thần”, lại gia phong tước Đại vương.

Tương truyền vua còn xuống chiếu cấp tiền ruộng, sai dân sửa sang đền để cho triều đình hằng năm dự hội “Minh thệ” tại đền. Quần thần từ cửa Đông tiến vào quì trước thần vị, thực hiện nghi thức bôi máu rồi thề: “Làm con bất hiếu, làm tôi bất trung, thần minh chu diệt”. Vua còn cho khắc bài thơ xưng danh thần báo mộng và ban cho đôi câu đối ghi lại công tích của thần: Các kỳ đức dĩ tôn thần Đồng Cổ chí kim truyền hiển tích / Đại phi hoá chi vị thánh Đan Nê tự cổ bá linh thanh.

Trong Minh thệ ghi rõ: ...trước đây, trải qua ba họ Ngô, Đinh, Lê chưa rõ chính thống, kỷ cương, loạn thần tặc tử cùng đua nhau làm điều thoán nghịch, chưa hết lòng trung. Bây giờ suy tôn thần vương làm chư minh, mọi người đều sợ thần linh thiêng biết trước lòng người chính hay tà, nên chẳng dám manh tâm ăn ở hai lòng.

Đình Ngoạ Long

Đình Ngoạ Long có ít nhất từ năm 1713. Thờ thành hoàng: thần núi Đồng Cổ. Lễ hội: 10-11 tháng Hai âl. Vị (...)

Đình Văn Trì (Đồng Cổ)

Đình Văn Trì tức đình Đồng Cổ được xây năm 1704. Thờ: thần núi Đồng Cổ. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1992). (...)

Miếu Đồng Cổ (Nguyên Xá)

Miếu Đồng Cổ (Nguyên Xá) có từ thế kỷ XVIII. Thờ: thần núi Đồng Cổ. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1989). (...)