Đình Đông Thành

Đình Đông Thành có từ đầu thế kỷ XIX. Thờ: thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Xếp hạng: Di tích thành phố (2014). Vị trí: số 7 phố Hàng Vải, 2RPX+45 Hoàn Kiếm, Hà Nội, Việt Nam. Cách Ga Hà Nội: 1,7km (hướng 1h). Trạm bus lân cận: 50 Hàng Cót (xe 01, 36, 36ct), 22c Hàng Lược (31, 146), 115 Phùng Hưng (01, 18, 36, 36ct)

Lược sử

Xưa kia nơi đây vốn là ngôi đình chung của hai thôn Đông Thành và Đông Thành Thị. Sách “Đại Nam nhất thống chí” của Quốc sử quán triều Nguyễn khi chép về các chợ cổ của Hà Nội có nói đến chợ Đông Thành (về sau chợ chuyển lên phường Đồng Xuân, gọi là chợ Đồng Xuân). Do có chợ nên tên thôn là Đông Thành Thị. Đến đời Minh Mạng (1820—1840), hai thôn Đông Thành và Đông Thành Thị sáp nhập thành làng Đông Thành ở phía trước cửa Đông Môn của tòa thành mới xây lại theo kiểu Vauban.

• Cổng đình Đông Thành trước trùng tu. Panorama ©NCCong 2012

Bản hương ước sửa lại năm Giáp Thân 1944 cho biết đình được xây dựng từ lâu đời, thờ thần Huyền Thiên Trấn Vũ. Hai bên tam quan có cặp bia đá với dòng chữ “Đông Thành bi kí” ghi niên hiệu Minh Mạng, nói về những người cúng tiến, như thế ngôi đình đã tồn tại chừng hai thế kỷ. Ngoài ra còn có 8 tấm bia khác, bao gồm “Trùng tu Đình Vũ bi kí” dựng năm Canh Tuất 1850 và “Đông Thành thị thôn bi lục” dựng năm Thành Thái 17 (1906) do người trong thôn cúng tiến.

Cổng đình Đông Thành. Photo ©NCCong 2020

Văn bia ghi niên hiệu Duy Tân 4 (1910), do ông Đỗ Ích (tú tài làng Đông Ngạc) soạn, cho biết: "Việc thờ tự miếu Tôn Thánh của thôn thị Đông Thành, truy nguyên ra kể từ khi bản thôn thờ miếu Tôn Thánh, được tắm gội ơn quang, đội ơn che chở, tính đến nay đã trăm năm. Trong thời gian ấy, miếu trùng tu nhiều lần, có ghi khắc bia đầy đủ. Đền miếu huy hoàng, lâu đài sừng sững thật trang nghiêm và linh thiêng".

• Đình Đông Thành sau trùng tu. Panorama ©NCCong 2019

Ngày 19-12-1946, trung đội tự vệ chiến đấu khu Đông Thành đã đóng ở ngôi đình này để chống cự quân Pháp từ Cửa Đông thành Hà Nội đánh ra. Trong tuần đầu tiên của cuộc kháng chiến, cụ Nguyễn Văn Tố, Bộ trưởng Chính phủ Hồ Chí Minh, nhà ở số 32 phố Bát Sứ, bị kẹt lại trong vòng vây của địch. Các chiến sĩ tự vệ khu Đông Thành đã đưa cụ Tố và một số người dân ra ngoài an toàn. Sau đó đình là một trong những trạm cứu thương, trung chuyển thương binh của Liên khu I. Lúc ấy, nhà máy nước bị phá, không có nước dùng, các chiến sĩ đã đào giếng cạnh hậu cung. Giếng đó nay trở thành một di tích kháng chiến ở Hà Nội.

Sân đình Đông Thành. Photo ©NCCong 2020

Kiến trúc

Đình Đông Thành sau đó do chiến tranh phá hủy nên dần dần bị lấn chiếm, chỉ còn nguyên vẹn mỗi tam quan và hậu cung. Năm 2013, UBND quận Hoàn Kiếm quyết định chi 52 tỷ đồng để di chuyển trụ sở "Đội quản lý thị trường số 2" cùng 12 hộ dân dời khỏi khu vực di tích và tiến hành xây lại. Sáng 9-10-2014, đình đã được UBND quận Hoàn Kiếm tổ chức khánh thành, đón bằng “Di tích lịch sử văn hóa cấp thành phố” và gắn biển “Công trình chào mừng 60 năm ngày Giải phóng Thủ đô”.

Đình xây hình chữ “Công”, bao gồm: nghi môn, bái đường, thiêu hương, hậu cung; tất cả nằm trong một khuôn viên có diện tích gần 460m2. Mái lợp ngói ta, hai bên xây trụ cao, trên đắp hình con nghê. Góc sân bên trái tòa bái đường 3 gian 2 dĩ có đôi bia đá gắn vào tường. Bên phải là một cây đa cổ thụ. Đình được khôi phục như kiến trúc gốc, riêng những đồ thờ và nội thất mới thì đều do dân cúng tiến. Công trình được dành 21 tỷ đồng để trùng tu các hạng mục kiến trúc, sân vườn và mở cửa hậu ra số 4 phố Hàng Bút.

Chính điện đình Đông Thành. Photo ©NCCong 2020

Di sản

Ngoài các bia đá, trong đình có pho tượng Huyền Thiên Trấn Vũ ở hậu cung. Tượng bằng gỗ sơn, bên ngoài khoác áo, chiều cao 1,5m, bề rộng 0,8m; tạc vị thần ngồi oai nghiêm trên ngai rồng, mắt mở to, đầu trần, chân đất, tóc xoã sau lưng. Tay phải thần chống kiếm Tam thái thất tinh có rắn quấn quanh, mũi kiếm đặt trên lưng rùa. Tay trái giơ lên ngang ngực, ngón trỏ và ngón út chỉ thẳng lên trời làm phép kiểu “an uỷ ấn”. Ngón cái và ngón giữa tạo thành ấn quyết kiểu “vô thủy vô chung”. Kiểu ngồi niệm chú như thế Đạo giáo gọi là “giả toạ”, làm ta nhớ đến pho tượng Trấn Vũ ở đền Quán Thánh.

Đình làng Đông Thành vẫn giữ được 9 đạo sắc phong thần của các vua Nguyễn từ đời Thiệu Trị nguyên niên (1841) đến Khải Định thứ 9 (1925). Trong đình cũng có nhiều cổ vật như hoành phi, câu đối, ngai rồng, bài vị, nhang án, cửa võng; tất cả đều được sơn son thiếp vàng lộng lẫy. Một trong những câu đối tại nơi đây ca ngợi công lao của thần Trấn Vũ:
Nhất thốc Long Thành lưu miếu vũ / Thiên thu quy kiếm yểm gian tà
(Một tổ Long Thành lưu miếu vũ / Ngàn năm rùa kiếm trấn gian tà)

Tượng thần Trấn Vũ đình Đông Thành. Photo ©NCCong 2014

Ngoài ra, trong đình Đông Thành còn có nhiều đồ thờ khác như: mâm bồng, lọ hoa, cây nến lớn, bình thiên hương, cho_é có nắp thời Nguyễn, bốn ngai thờ bằng gỗ sơn son thiếp vàng, tượng Thổ thần, hai tượng Hộ pháp, một tượng Phật Thích Ca, hai pho tượng thị nữ đứng chầu. Mỗi năm, đình có hai kỳ lễ chính vào các ngày mồng 2, 3, 4 tháng Ba và mồng 8, 9, 10 tháng Chín âm lịch, gọi là lễ tế Xuân Thu nhị kỳ.

Di tích lân cận

• Chùa Cầu Đông: số 38B phố Hàng Đường.
• Chùa Thái Cam: số 16c phố Hàng Gà.
• Đền Hỏa Thần: số 30 phố Hàng Điếu.
• Đình Nhân Nội: số 33 phố Bát Đàn.
• Đình Tân Khai: số 44 phố Hàng Vải.
• Đình Thanh Hà: số 10 phố Ngõ Gạch.

99 Dong Thanh community hall ©NCCông 2014-2020