Đình Xóm Nội

Đình Xóm Nội có từ lâu đời. Thờ: Tam vị thành hoàng, tướng của vua Hùng. Lễ hội: 11-13 tháng Giêng âl. Xếp hạng: Di tích quốc gia (1988). Vị trí: WPC4+H89, TT. Chúc Sơn, H. Chương Mỹ, TP Hà Nội. Toạ độ: 20°55’17"N 105°42’21"E. Cách BĐX Bờ Hồ: 21km (hướng 8h). Trạm bus lân cận: UBND Thị Trấn Chúc Sơn (xe 124)

Giới thiệu

Đầu thế kỷ XIX, Chúc Sơn là tên một tổng và một xã thuộc huyện Chương Đức, phủ Ứng Thiên (sau đổi thành Ứng Hòa), trấn Sơn Nam Thượng. Năm 1831, tỉnh Hà Nội được thành lập, huyện Chương Đức thuộc về phủ Ứng Hòa, tỉnh Hà Nội. Khi đó tổng Chúc Sơn gồm thôn Giáp Ngọ và 8 xã: Chúc Sơn, Ninh Sơn, Chúc Lý, Đại An Trường, Đại Phẩm, Đồng Lệ, An Khê, An Duyệt.

Đến đầu thế kỷ XX, tổng Chúc Sơn thuộc huyện Chương Mỹ, gồm: 2 thôn Chúc Lý, Ngọc Giả thuộc xã Chúc Lý; 2 thôn Ninh Sơn, Vĩnh Yên thuộc xã Ninh Sơn; và 7 xã: Chúc Sơn, Đại An Trường, Đại Phẩm, Đồng Lệ, Giáp Ngọ, An Khê, Trường An. Năm 1990, thị trấn Chúc Sơn được thành lập, đến năm 2005 được mở rộng diện tích tự nhiên thành 552 ha và có dân số 9.254 người.

Đình Xóm Nội. Photo ©NCCong 2022

Lược sử

Truyền thuyết kể rằng ở động Lăng Xương, phủ Hưng Hoá, đạo Sơn Tây xưa kia có vợ chồng ông Hàn Nguyên làm nghề bốc thuốc và bà Lê Thị Ngọc sống hiền lành, đức độ. Hai người sinh được một bé trai tướng mạo khác thường, đặt tên là Cương Chính. Lên 10 tuổi cậu bị mồ côi cha, phải theo mẹ về huyện Chương Đức kiếm sống rồi được quan huyện là Trương Tuấn nuôi dưỡng và cho học thành tài.

Lớn lên, Cương Chính được vua Hùng giao cho cầm quân dẹp loạn miền núi. Thắng trận trở về ông được vua ban cho trang Chúc Sơn. Tại đó, ông dạy dân cách cày cấy, trồng trọt, nuôi tằm, dệt lụa. Khi giặc Ân xâm lược nước Văn Lang, ông cùng hai vị thuỷ thần là Uy Linh công và Tam Tế công đến giúp Thánh Gióng lập công đánh đuổi giặc. Sau khi các ngài hoá, nhân dân địa phương đã lập đền thờ.

Hồ đình Xóm Nội. Photo ©NCCong 2022

Ngôi đình Xóm Nội được xây dựng từ lâu đời để làm nơi sinh hoạt chung và phụng thờ Tam vị thành hoàng gồm Cương Chính, Uy Linh công và Tam Tế công. Đình hiện nay nằm cách Hồ Gươm 21km về phía tây nam theo đường quốc lộ QL6. Căn cứ vào tấm bia dựng năm Vĩnh Khánh nguyên niên (1729) thì ngôi đình được trùng tu vào thời Lê Trung hưng. Sau đó đến thế kỷ XIX, dưới đời vua Minh Mệnh, ngôi đình lại được tôn tạo. Dáng vẻ đình ngày nay nhìn chung mang đậm phong cách nghệ thuật kiến trúc thời Nguyễn.

Chính sử chép rằng tại vùng Chúc Sơn vào năm 1426 nghĩa quân Lam Sơn đã đánh thắng giặc Minh 2 trận lớn ở bến Ninh Kiều (ngày 13 tháng 9) và ở cánh đồng Tốt Động – Chúc Động (từ ngày 5 đến 7 tháng 11), đều thuộc bên hữu ngạn Ninh Giang tức sông Đáy.

Sân đình Xóm Nội. Photo ©NCCong 2022

Năm 1988, ngôi đình Xóm Nội đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia.

Kiến trúc

Đình nằm trên thế đất cao ở giữa Xóm Nội. Toà đại bái 5 gian nhìn ra toà thuỷ đình trên hồ nước nhỏ ở phía tây bắc qua sân và nghi môn tứ trụ giả. Bên hữu sân là bia đá, giếng và cổng ra vào được xây kiểu nghi môn, hai trụ có đắp câu đối chữ Hán. Bên tả sân là đền Hợp Thiện nằm dưới gốc cổ thụ, trước mặt có cây cầu bắc ra Vạn Thọ Đài. Toà hậu cung sâu 2 gian, bên trong có đặt khám thờ Tam vị thành hoàng, bên ngoài nối với gian giữa toà đại bái theo hình “chữ Đinh”.

Hông đình Xóm Nội. Photo ©NCCong 2022

Hằng năm từ ngày 11 đến ngày 13 tháng Giêng âm lịch, nhân dân Xóm Nội lại mở lễ hội tại đình để tưởng nhớ công lao của Tam vị thành hoàng.

Di tích lân cận

• Chùa Cao (Linh Thông Tự): núi Ninh Sơn, thị trấn Chúc Sơn.
• Chùa Trầm: thôn Long Châu, xã Phụng Châu.
• Chùa Vô Vi: thôn Long Châu, xã Phụng Châu.
• Đình Ngọc Giả: thôn Ngọc Giả, xã Ngọc Hoà.
• Đình Ninh Sơn: thôn Ninh Sơn, thị trấn Chúc Sơn.
• Đình Xóm Xá: Xóm Xá, thị trấn Chúc Sơn.

679 Xom Noi community hall ©NCCong 2013-2022